ارزيابي تنش خشكي بر عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي كلزا (Brassica napus L.) با استفاده از شاخص‏هاي تحمل به خشكي

Evaluation of drought stress on yield of rapeseed genotypes (Brassica napus L.) by drought resistance indices

به منظور بررسي تاثير تنش خشكي بر عملكرد دانه، اجزا عملكرد و نيز انتخاب بهترين شاخص‏ تحمل به خشكي ژنوتيپ‌هاي كلزا مطالعه اي در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه شاهد واقع در 30 كيلومتري جنوب تهران، انجام گرفت. اين آزمايش به صورت اسپليت پلات در قالب طرح پايه بلوك‏هاي كامل تصادفي در 3 تكرار در سال زراعي 86-87 اجرا گرديد. عامل اصلي شامل دور آبياري هنگام تبخير از تشتك كلاس A، به ميزان 80 ميلي متر (آبياري مطلوب) و پس از گلدهي به ميزان 150 ميلي متر (تنش خشكي) و عامل فرعي رقم شامل 6 ژنوتيپ كلزاي طلايه،Modena ، SW0756، Opera، Olara و SLM046 (شاهد) بودند. در اين آزمايش عملكرد دانه و اجزا عملكرد به همراه شاخص‏هاي تحمل به تنش (STI)، تحمل به خشكي (TOL)، حساسيت به تنش (SSI)، ميانگين هندسي بهره‌وري (GMP)، ميانگين حسابي بهره‌وري (MP) و شاخص ميانگين هارمونيك (HARM) محاسبه گرديد. نتايج نشان داد كه تنش خشكي، رقم و نيز برهمكنش خشكي و رقم، تاثير معني داري (P < 0.01) بر عملكرد دانه داشت، بطوريكه رقم SW0756 تحت آبياري مطلوب و رقم Modena تحت تنش خشكي به ترتيب داراي بيشترين (3/5192 كيلوگرم) و كمترين (7/2208 كيلوگرم) عملكرد دانه در هكتار بودند. ضرايب همبستگي بين عملكرد دانه با شاخص‏ها در شرايط تنش خشكي و آبياري مطلوب معني دار بود، بطوريكه تحت تنش خشكي شاخص‏هاي HARM، GMP و STI و در شرايط مطلوب شاخص‏هاي MP، SSI و Tol بيشترين همبستگي را با عملكرد دانه دارا بودند. همچنين شاخص‏هاي STI ، MP، HARM و GMP از همبستگي مثبت و بالايي با يكديگر برخوردار بودند. بين عملكرد دانه در شرايط تنش خشكي و شاخص هاي SI و TOl همبستگي منفي وجود داشت. بطور كلي نتايج نشان داد كه در هر دو محيط آبياري و تنش خشكي شاخص MP و TOL به عنوان بهترين شاخص‏ها شناخته شدند.

Due to study the drought stress of grain yield, yield components and evaluate drought resistance indices in rapeseed (Brassica napus l.), an experiment were evaluated at the Shahed University research farm situated on 30 Km south of Tehran, Iran. This experiment was carried out in split plot with RCBD with 3 replications in 2006-2007. The main factor including levels of irrigation, without stress (80 mm) and the other with stress (150 mm) and the sub factor six rapeseed genotypes including Talaye, Modena, SW0756, Opera, Olara and SLM046 as check were considered. To evaluate drought tolerance genotypes on the basis of yield performance in stressed (ys) and non-stressed (yp) environments, quantities measures of drought tolerance i.e. Meam Productivity (MP), Stress tolerance (TOL) Geometric mean Productivity (GMP) Harmonic mean (HARM), Stress Susceptibility index (SSI), Tolerance index (STI) and Superiority Measure (p), were computed.