شناسايي ارقام متحمل به خشكي در گندم نان از طريق تجزيه شاخص‌هاي تحمل به خشكي

An Identification of Drought Tolerant Genotypes in Wheat using Analysis of Drought Resistance Indices

به منظور شناسايي ارقام متحمل به خشكي و غربال كردن شاخص‌هاي تحمل به تنش خشكي تعداد 24 رقم زراعي گندم در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو شرايط ديم و آبي در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه آزاد اسلامي واحد سنندج مورد آزمايش قرار گرفتند. شاخص‌هاي تحمل به خشكي از قبيل: ميانگين بهره‌وري(MP) ، شاخص تحمل(TOL) ، ميانگين هندسي بهره‌وري(GMP) ، شاخص حساسيت به تنش(SSI) و شاخص تحمل به تنش(STI) بر مبناي عملكرد دانه تك بوته در شرايط آبي (Yp) و ديم (Ys) محاسبه شدند. اختلاف بسيار معني‌داري بين ژنوتيپ‌ها از نظر كليه شاخص‌ها و عملكرد دانه در شرايط آبي و ديم وجود داشت. تحليل همبستگي بين عملكرد دانه در تك بوته براي شرايط آبي و ديم و شاخص‌هاي تحمل به خشكي نشان داد كه MP ، GMP و STI مناسب‌ترين شاخص‌ها براي غربال كردن ژنوتيپ‌هاي گندم مي‌باشند. با توجه به اين شاخص‌ها و عملكرد بالا در دو شرايط آبي و ديم ژنوتيپ‌هاي قدس، آذر2، كوير، مهدوي و چمران متحمل به خشكي تشخيص داده شدند. نمودار چند متغيره باي پلات گابريل نيز نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي قدس، آذر2، كوير، مهدوي و چمران در مجاورت بردارهاي مربوط به شاخص‌هاي تحمل به خشكي يعني MP ، GMP و STI قرار دارند. نهايتاَ از بين پنج ژنوتيپ، سه ژنوتيپ كوير، قدس و آذر‌2 به دليل عملكرد بالاي آنها در شرايط ديم بعنوان متحمل‌ترين ژنوتيپ‌ها به خشكي معرفي شدند. همچنين توزيع ژنوتيپ‌ها در فضاي باي پلات گابريل وجود تنوع ژنتيكي بين ژنوتيپ‌ها نسبت به تنش خشكي را نشان داد.

In order to identify drought tolerant varieties using drought tolerance indices, 24 genotypes of wheat were planted in a randomized complete block design with three replications under rainfed and irrigated conditions at the Research field of Agriculture faculty, Islamic Azad University of Sanandaj. Drought tolerance indices including mean productivity (MP), tolerance index (TOL), geometric mean productivity (GMP), stress susceptibility index (SSI) and stress tolerance index (STI) were calculated on the basis of grain yield per plant under irrigated (Yp) and rainfed (Ys) conditions. Highly significant differences were observed among genotypes for all indices, potential and stress grain yield that indicated the present of genetic variation. It’s possible selection among genotypes for drought tolerance, hybridization for the genetic studies and breeding programs. Correlation analysis between grain yield per plant in the rainfed and irrigated conditions with drought tolerance indices showed the MP, GMP and STI indices are suitable for screening wheat genotypes. Regarding these criteria and high grain yield in both of two conditions Quds, Azar2, Kavir, Chamran and Mahdavi were diagnosed drought tolerant genotypes. Gabriel Biplot Multivariate chart showed Quds, Azar2, Kavir, Chamran and Mahdavi genotypes were located near to the vectors of drought tolerance indices, MP, GMP and STI. Finally, Azar2, Quds and Kavir genotypes were introduced as the most tolerant genotypes because they produced the highest performance in rainfed condition. The distribution of genotypes in Gabriel Biplot space showed the genetic variation among genotypes to drought stress.