سنت اخذ و اقتباس در متون و نمود آن در شمايل الاتقياي ركن الدين دبير كاشاني

Tradition of Adaptation in texts And Its appearance in Shamayel al- Atghiya by Rukn al-Din Dabir of Kashan

اخذ و اقتباس در فرهنگ اسلامي سابقه‌اي ديرينه دارد. كتابت قرآن و حديث از ابتدا تابع قواعد خاص و سخت‌گيرانه‌اي بوده، ولي اين رعايت امانت در نقل آثار ديگر چندان مورد اعتنا نبوده ‌است. اين عدم رعايت امانت گاه تا جايي پيش مي‌رود كه به‌درستي مي‌توان نام سرقت ادبي يا انتحال را بر آن گذاشت. نمونه‌هاي اين موارد چنانند كه نمي‌توان بي‌اعتنا از كنار آن‌ها گذشت. عدم رعايت امانت در نقل مطلب هميشه در مظان سرقت ادبي نيست، چنان كه در شمايل الاتقياي ركن‌الدين دبير كاشاني، عارف چشتي و نويسنده اواخر قرن هفتم و اوايل قرن هشتم مي‌بينيم كه نام اثر و صاحب اثر مطالب منقول را ذكر مي كند، اما چنان تغييراتي در ماخذ ايجاد مي‌كند كه نشان مي‌دهد اساساً رعايت امانت در روش او جايي ندارد. در اين مقاله سعي شده‌ است با نشان‌دادن نمونه‌هايي قابل تامل، ارتباط اين مسيله با سنت شفاهي، مباني اعتقادي و چگونگي تلقي امروزي از آن بررسي شود و در ضمن اهميت شمايل الاتقيا در تاريخ تصوف نشان داده شود. اين كتاب نخستين اثري است كه در آن پس از گذشت بيش از دويست سال از مرگ عين القضات همداني، به آثار و افكار او به ديده قبول استشهاد شده است.