فتح الله خان شيباني و مقامه نويسي

Maghameh Genre and Fathollah Khan Shaybani

فتح الله خان شيباني از نويسندگان و شاعران بزرگ قرن 13 و 14 (1308-1241 هـ . ق) و از منتقدان بزرگ دربار پادشاهان قاجار است. وي داراي آثار متعددي در نظم و نثر فارسي چون گنج گهر، تنگ شكر، درج درر، لآلي مكنون، زبده آلاثار، كامرانيه، يوسفيه، بيانات شيباني لامتثال فرمان سلطاني و ... است. اغلب اين آثار به شكل نسخه خطي در كتابخانه هاي بزرگي چون كتابخانه ملي و مجلس نگهداري مي شود.كتاب «درج درر» شيباني در 1300 ق/ 1261 ش به چاپ رسيده است. در زمان حيات شاعر منتخبي از اشعار او به خواست خودش چاپ شده و هم اكنون با عنوان ديوان ابونصر فتح الله خان شيباني در تعدادي از كتابخانه ها چون كتابخانه ملي و مجلس و مجتبي مينوي موجود است. همچنين اين ديوان در 1371 ش درتهران چاپ شده است. در اين مقاله به يكي از آثار ارجمند وي به نام بيانات شيباني كه نگارنده اين مقاله آن را از شكل نسخه خطي به صورت متن روان و يك دست درآورده، پرداخته شده است. از آنجا كه اثر مذكور به شكل «مقامه» نوشته شده، در باره مقامه و مقامه نويسي و چند و چوني «بيانات شيباني» از ديدگاه مقامه نويسي سخن مي گوييم.

Fathollah Khan Shaybani, the heedless critic of the court of Ghajarian dynasty, is one the great poets and writers of 13th and 14th lunar century (1241-1380A. H.). Sheybani during his fifty years of artistic activities have left numerous Farsi literary works including prose and verse manuscripts, the most important of which being “Ganje-Gohar”, “Tange-Shekar”, “Dorje-Dorar”, Laalie Maknoon”, “Zobdat-ol-Asar”, Kamraniyyeh”, “Youseffiyeh”, “Bayanate Sheybani Le-emtesale Farmane Soltani”, etc. Almost all of the said manuscripts are kept in great libraries like the National Library and Islamic Consultative Assembly Library. A collection of Sheybanis’ poetic works was published at his will during his lifetime which is now known as “Divan-e AbuNasr Fathollah Khan Shaybani” and is kept in some libraries like the National Library, Islamic Consultative Assembly Library and Mojtaba Minavi library. This paper deals with one of his valuable manuscript works titled “Bayanate Sheybani” which has been corrected and re-written by the author as a smooth and monotonous text. As the said work has been written adopting “Maghameh genre, this paper deals with the “Maghameh”, and the Sheybani’s work; “Bayanate-Sheybani”, meanwhile surveying its features from the literary genre point of view.