تحليلي بر پيامدهاي تربيتي عقل نظري از ديدگاه ابن سينا

An Analysis of Avicenna’s View of Theoretical Intellect and Its Educational Consequences

در اين مقاله عقل نظري و مراتب آن بر اساس ديدگاه ابن‌سينا و تبيين پيامدهايي براي تعليم و تربيت بررسي مي شود. نتايج حاصل كه با استفاده از روش تحليلي ـ استنباطي انجام شد ضمن آنكه گوياي خصايصي براي هر مرتبه عقلي بود، نشان داد كه علاوه بر لزوم تعريف دو نوع هدف واسطه‌اي و غايي براي تعليم و تربيت، پرورش عقل بايد به صورت تدريجي و با توجه به محدوده سني فرد انجام شود. نظام تعليم و تربيت نيز بايد به گونه‌اي سازماندهي گردد كه به فعليت هر چه بيشتر استعدادهاي بالقوه كمك نمايد وتوجه به محيط به عنوان يك عامل مبنايي در رشد عقلاني، جهت دهي صحيح ودقيق فرد در فرايند اكتساب، در نظر گرفتن تفاوت‌هاي فردي، فراهم آوردن زمينه‌هاي بروز و رشد خلاقيت و ايجاد تنوع در برنامه درسي و محتواي آموزشي به منظور شكوفايي عقل از مشخصه‌هاي اصلي اين نظام باشد. در بحث روش‌هاي تعليم و تربيت نتايج حاكي از آن بود كه روش‌هاي اتخاذي ضمن برخورداري از دو ويژگي تطابق با اهداف و محدوده سني متربي، بايد به گونه‌اي باشند كه فرايند گذر از يك مرتبه به مرتبه ديگر را ميسر سازد و باعث غني‌سازي هر چه بيشتر مراتب عقل گردند. در پايان نيز الگويي براي رشد عقلاني، براساس ديدگاه ابن‌سينا در زمينه عقل و مراتب آن مطرح شد.

The present article is concerned with the study and precise investigation of Avicenna’s view of theoretical intellect and its ranks and the explanation of its educational consequences. The results of the research which was conducted adopting an analytical-deductive method, while explaining the characteristics of each intellectual rank, revealed that, in addition to the necessity to define two sets of objectives as gradual/intermediate and ultimate for education, the development of intellect should be a gradual process consistent with the age range of the individuals. The system of education should also be organized in such a way that it would assist the actualization of potential talents, would have the characteristics of recognizing the environment as a basic factor in intellectual growth, considering the individual differences, providing the right conditions for creativity to flourish and creating diversity in the curriculum and educational content. With regard to teaching methodology, the results show that the adopted methods, in addition to being consistent with objectives and age range, should be capable of facilitating the transition process from one rank of intellect to the other and enriching the ranks. The article concludes with a model of intellectual development based on Avicenna’s view of intellect and its ranks.