ارزيابي ارتباط بنيه بذر با عملكرد دانه در ژنوتيپ‌هاي گندم ديم

Evaluation of relationship between seed vigor and grain yield in rainfed wheat genotypes

در اين تحقيق ضمن ارزيابي بنيه بذر در شش ژنوتيپ گندم ديم، همبستگي صفات مرتبط با بنيه بذر با عملكرد دانه شش ژنوتيپ و رقم گندم ديم (914-Genbank, Sar/Sak//Arufen, Sardari-101, Sardari-39، رصد و آذر-2) تعيين گرديد. اين تحقيق در سال‌هاي 1388 و 13989 درقالب دو آزمايش در آزمايشگاه و مزرعه موسسه تحقيقات كشاورزي ديم كشور انجام شد. آزمون جوانه‌زني و آزمون‌هاي مربوط به بنيه بذر در قالب طرح كاملاً تصادفي با چهار تكرار و با استفاده از روش‌هاي انجمن بين‌المللي آزمون بذر انجام شد. نتايج آزمون‌هاي آزمايشگاهي نشان داد كه بين ژنوتيپ‌هاي گندم از نظر سرعت و ميانگين مدت زمان جوانه زني، هدايت الكتريكي، تعداد گياهچه‌هاي عادي، وزن خشك ريشه‌چه، ساقه‌چه و وزن خشك گياهچه اختلاف معني‌داري وجود داشت. رقم رصد بالاترين وزن خشك ريشه‌چه، ساقه‌چه و گياهچه را به خود اختصاص داد و از نظر بنيه بذر نسبت به ارقام ديگر برتر بود. تجزيه واريانس صفات مزرعه‌اي مشخص كرد كه بين ژنوتيپ‌هاي مختلف از نظر تعداد سنبله در متر مربع، عملكرد بيولوژيك، عملكرد دانه و شاخص برداشت اختلاف معني‌داري وجود داشت. بيشترين عملكرد بيولوژيك و عملكرد دانه به ترتيب به ژنوتيپ‌ Sardari-101 و رقم رصد (به ترتيب 5854 و 2134 كيلوگرم در هكتار) تعلق داشت. بين عملكرد دانه و هدايت الكتريكي همبستگي منفي، اما با تعداد گياهچه‌هاي عادي همبستگي مثبت وجود داشت. بنابراين به نظر مي‌رسد كه مي‌توان از اين صفات در غربال اوليه ژنوتيپ‌هاي گندم ديم از نظر بنيه بذر استفاده نمود.

To evaluate the seed vigor in six advanced wheat genotypes (Sardari-39, Sardari-101, Sar/Sak//Arufen, 914-Genbank, Rasad and Azar-2) and to determine the correlations of qualitative traits of seed vigor with wheat field performance, this research was carried out in two laboratory and field experiments in 2009- 2010 at Dryland Agriculture Research Institute (DARI), Maragheh, Iran. Laboratory tests were performed as completely randomized design with four replications, and field experiment was carried out as randomized complete block design with three replications. Results of laboratory experiment showed significant differences among wheat varieties for all traits including germination rate, mean time of germination, electrical conductivity, number of normal seedlings, primary root, shoot and seedling dry weights. Rasad variety had greatest primary root, shoot and seedling dry weights, and was superior in seed vigor. Results of field experiment showed significant differences in spike.m-2, harvest index, biologic and grain yield among wheat genotypes. The highest biological and grain yield belonged to Rasad and Sardari-101, respectively. The highest negative and positive correlations were observed between electrical conductivity and umber of normal seedlings with grain yield, respectively. Therefore, these traits can be used as criteria in primary screening for seed vigor in rainfed wheat.