حمايت از حقوق مصرف‌كننده و قلمرو آن در فقه شافعيان و اماميه

Consumer protection and its area in Islamic jurisprudence (Shafeids & Imamids)

هرچند به علت رواج اصطلاح مصرف‌كننده در دوران معاصر، اين اصطلاح در فقه ذكر نشده است، اما فقه به حقوق مصرف‌كننده و راه‌هاي حمايت از آن، همچنين به مسيوليت دولت در اين زمينه و اقدامات ضروري براي حمايت از آن پرداخته است. ضوابطي كه در ابواب معاملات براي داد و ستد مقرر شده است و اختيارات ويژه‌اي كه به دو طرف معامله يا يكي از آن‌ها براي قطعي كردن معامله يا فسخ آن داده شده است، همچنين تحريم ربا، نهي از احتكار و .... در معاملات، تنها نمونه‌هايي براي حمايت از حقوق مصرف‌كننده در فقه اسلامي است و براي آگاهي از چنين حمايتي در فقه، نبايد به ابواب معاملات بسنده كرد؛ زيرا اين حمايت، امروزه در قرارداد ميان فروشنده و خريدار خلاصه نمي‌شود؛ بلكه مصرف‌كنندگان و ديگر افراد جامعه را دربرمي‌گيرد. از اين‌رو، مقايسه‌ي موضوع «مسيوليت مدني توليدكنندگان» و «ضمان» از يك طرف و بررسي كتاب‌هاي مربوط به تنظيم بازار و اختيارات حاكم اسلامي (سياسات شرعيه) در راستاي حمايت از حقوق مصرف‌كنندگان از طرف ديگر، ما را با تلاش‌هاي ارزشمند فقهاي مسلمان‌ در اين راستا و ظرفيت بالاي فقه، در برآورده كردن نيازهاي روز آشنا مي‌سازد.

Although the contemporary term "Consumer" has not been mentioned in Islamic Jurisprudence; Jurisprudence have mentioned his rights and how to protect them. Meanwhile, the governmentʹs responsibility in this regard has been discussed. Rules for trading that is prescribed in Transactions sections, and the special options given to the seller and the buyer for certain contract or to revocation it, As well as usury prohibition, forbids the hoarding and ...., Just as examples to consumer protection in Islamic jurisprudence is considered. To study these examples in the Jurisprudenceʹ we should not limit ourselves to Transactions sections, because nowadays such rights can not be restricted to the contract between buyer and seller, but covers consumers and other individuals as well. So comparing the Guaranty (Zaman) subject and the books on "Hesba" (market surveillance) and the Islamic rulerʹs power to protect consumers rights make us familiar with the valuable efforts of Muslim jurisprudents and the high capacity of jurisprudence to fulfill the current needs.