امكان‌سنجي فقهي تشكيل بازار بين‌بانكي در بانكداري اسلامي

Evaluation of Jurisprudential Possibility of Creating an Inter-Bank Market in Islamic Banking

امروزه بانك‌ها در كوتاه‌مدت با انواعي از ريسك‌ها به‌ويژه ريسك نقدينگي روبه‌رو هستند كه اگر صحيح مديريت نشود كارايي و اعتبار بانك را مخدوش مي‌كند. بازارهاي بين‌بانكي نقش تعيين‌كننده‌اي در مديريت ريسك نقدينگي تك‌تك بانك‌ها و سلامت نظام بانكي ايفا مي‌كنند. از آنجا كه تشكيل بازار بين‌بانكي بر وجود ابزارهاي مالي بين‌بانكي متوقف است و اغلب اين ابزارها، بر قرض با بهره مبتني هستند، تشكيل چنين بازاري در نظام بانكداري اسلامي محل ترديد است. اين در حالي است كه توسعه نظام بانكي و تاسيس بانك‌هاي خصوصي، مسيله مديريت نقدينگي و طراحي بازار بين‌بانكي را براي نظام بانكي ايران ضروري كرده است. مقاله پيش‌رو مي‌كوشد با بررسي فقهي ابزارهاي بين‌بانكي بانكداري سنتي و تجربه برخي بانك‌هاي پيشرو اسلامي از جمله ايران و پيشنهاد ابزارهاي نويني براي استفاده در معامله‌هاي بين‌بانكي، بازار بين‌بانكي به‌ نسبت جامعي را براي نظام بانكي اسلامي معرفي كند. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه بازار بين‌بانكي مي‌تواند افزون بر تقويت ابزار سپرده‌گذاري متقابل از ابزارهاي كاراتري مانند: خريدوفروش دين، خريدوفروش اسناد خزانه اسلامي، تشكيل صندوق‌ با گواهي سپرده بانكي، اوراق مشاركت و ديگر اوراق بهادار اسلامي (صكوك) براي سازمان‌دهي بازار استفاده كند.

Today all banks have long term development and growth targets, in order to achieve which, they chalk out plans. However, in the short run they face various risks, in particular liquidity risk, which if not managed properly, damage the performance and credibility of the bank. Interbank markets have a determining role in management of liquidity risk of individual banks and safety of banking system. Creation of an interbank market depends upon the existence of financial instruments and most of the interbank market instruments are made up of interest-based loans. Therefore, there are doubts with regards to development of an efficient interbank market in Islamic Banking system. While on the other hand, development of the banking system, establishment of private banks and privatization of some of the governmental banks, has necessitated the problem of management of liquidity and designing an interbank market for Iran’s banking system. Along with a jurisprudential analysis of interbank instruments in traditional banking and experience of some of the leading Islamic banks and banks of the Interest-free banking in Iran, and suggesting new instruments to be used in interbank transactions, this article strives to introduce a rather comprehensive market for Islamic banking system. The results achieved show that Islamic Interbank market, in addition to strengthening mutual investment instruments, which are currently in limited use, can use other more efficient instruments to organize the market, instruments such as: discounting of interbank loans, buying and selling of Islamic treasury certificates, creation of a fund with deposit certificates, participation bonds and other Islamic securities (Sukuk).