بررسي فقهي و كاربردي عقد تورق در بانكداري بدون ربا

Jurisprudential and Efficiency Analysis of Tawarruq Contract in Interest-Free Banking

امروزه يكي از نيازهاي جدي فعالان اقتصادي تامين نقدينگي است كه در قانون عمليات بانكي بدون ربا اين نياز به‌وسيله عقدهاي قرض‌الحسنه، خريد دين و سلف برآورده مي‌شود. هركدام از اين عقدها با محدوديت‌هايي روبه‌رو است كه به آن پرداخته مي‌شود. عقد «تورق» با ويژگي‌هايي؛ مانند: تامين منابع آزاد براي مشتريان مي‌تواند مورد توجه بانك‌ها و بنگاه‌هاي اقتصادي قرار گيرد. تورق، عقدي است مركب از دو بيع نسيه و نقد كه هدف از آن دستيابي به نقدينگي است. عقد پيش‌گفته مدتي است در بانك‌هاي عربي استفاده شده و مورد استقبال بانك‌ها و مشتريان قرار گرفته است؛ اما بحث‌هاي فراواني در بين اهل سنت از جهت فقهي و اقتصادي آن مطرح است. مقاله پيش‌رو به بررسي فقهي و كاربرد بانكي عقد تورق براساس فقه اماميه و در بانكداري بدون ربا مي‌پردازد. روش تحقيق، كتابخانه‌اي و براساس تحليل محتوا است. فرضيه مقاله اين است كه اولا،ً عقد تورق در فقه اماميه مجاز است؛ ثانياً تورق يكي از عقدهاي بانكي براي بانك و مشتريان براي تامين نقدينگي است. همچنين در مقايسه با ديگر عقدهاي بانكي بدون ربا به اين نتيجه رسيديم كه تورق مي‌تواند نقش مكمل مرابحه و فروش اقساطي را داشته باشد.

Liquidity is one of the most serious needs of economic participators in the world today. In interest-free banking laws this need has been fulfilled through Qardhul-Hasanah, discounting of bills and Salaf contracts. Each one of these contracts has its own limitations, which have been brought under discussion. Tawarruq contract, with its own peculiarities, such as making the free sources available for the customers, can become a subject of attention for the banks and economic firms. Tawarruq is a contract which consists of two sales: one credit and the other cash, and its goal is to arrange liquidity. For some period the mentioned contract is being used in Arabic banks and has become popular among banks and their customers. However, it has also attracted many discussions within Sunni blocks with respect to its jurisprudential and economic aspects. The present article strives to perform a jurisprudential and banking-efficiency study of tawarruq contracts in interest-free banking, based on Shiite jurisprudence. The research method has been library oriented, based on analysis of written works. Assumption of the article is that, first: the tawarruq contract is permissible in Shiite fiqh; second: tawarrruq is one of the banking contracts aiming liquidity for the bank and the customers. Similarly while comparing it with other interest-free banking contracts, we concluded that tawarruq can play a complementary role for Murabaha and Installment sales contracts.