سياست شهري در تاريخ معاصر ايران (1299 – 1320 ه.ش) با تاكيد بر فضاهاي عمومي شهر تهران

Urban Politics in Iran’s Contemporary History (1921-1941) with an Emphasis on Public Spaces of Tehran

سياست شهري در تاريخ معاصر ايران به ويژه در عرصه فضاهاي عمومي شهري به باور متخصصان و صاحبنظران شهرسازي يك دوره تحولآفرين و در عين حال سرآغاز عصر نوين در تاريخ شهرسازي ايران محسوب ميشود. تحولات مربوط به فضاهاي عمومي شهري در مقطع سالهاي 1299 – 1320 ش. در نهايت خود را به عنوان يك تحول الگويي به نمايش نهاد. پژوهش پيش رو در راستاي پاسخگويي به اين پرسش اصلي بوده كه "سياست شهري اين دوره در زمينه فضاهاي عمومي شهري چگونه بوده است؟" پژوهشهاي انجامشده در حوزه تاريخ معاصر غالباً حول موضوعات سياسي متمركز بوده و كمتر به مقولات اجتماعي توجه داشته است. حال آنكه انجام چنين تحقيقاتي با توجه به ايده "گذشته، چراغ راه آينده" و نيز اين تفكر كه "تاريخ، تمشناسي و يا ريشهشناسي تحولات اجتماعي روز است"، نه تنها به بخشي از نيازهاي هويتي جامعه ايراني پاسخ خواهد داد، بلكه ميتواند مورد استفاده طراحان و مديران عرصههاي سياست شهري و به خصوص در مقوله مهم فضاهاي عمومي شهري قرار گيرد كه امروزه به عنوان يك نياز حياتي و مبرم در زندگي اجتماعي بشر خودنمايي ميكند. اين مقاله بر اين فرض استوار است كه سياست دولت ايران در فاصله سالهاي 1299 تا 1320ش. براي ايجاد تاثير عميق در زندگي مردم و انجام تحول و تجدد در عرصههاي سياسي، اجتماعي و اقتصادي منجر به شكلگيري فضاهاي جديد شهري شد كه منعكسكننده نمادهاي تحول مذكور بودند. شرايط اسفبار فضاهاي شهري در عصر قاجاريه زمينه تحول در دوره بعدي را فراهم آورد. اقدامات و تحولات صورت گرفته در سالهاي مورد اشاره نخست مبناي خود را در وضع قوانين و مقررات يافته و سپس تمركز خود را در عرصههاي اجرايي قرار داد. البته همچون هر اقدام نو و تحولگرا، سياست شهري اين دوره به رغم به تاثيرگذاري بسيار با موانع، واكنشها و نقدهايي درخصوص كاهش مشاركتهاي مردمي، تخريب نمادها و نشانههاي شهري روبرو بوده است.