اصل انديشي در نظام حقوقي اسلام

Considering Principle in the Islamic Legal System

در نظام حقوقي اسلام « نفي حكم يا تكليف » و نيز بعضي از احكام شرعي مطابق با اصل دانسته شده و اصل، مستند بسياري از احكام قرار گرفته است، با وجوداين كه وسعت به كارگيري اصل، به وسعت فقه بوده و در تمامي ابواب آن به كار مي رود، بدون تبيين خاصّي از آن و با ترديد از مفهوم و معناي اصل سخن به ميان آمده است و معاني متفاوتي براي آن ذكر گرديده، در حالي كه معياري براي ترجيح يك معنا بر معناي ديگر ارايه نشده است به طوري كه ترديد در مفهوم اصل، فراگير بوده و شامل تمام مكاتب حقوقي و مذاهب فقهي در اسلام مي شود. براساس ويژگي هايي كه اصل دارد، اصل هايي كه قواعد اوليه زندگي هستند از اصل هايي كه مدلول ادّله شرعي مي-باشند از هم تفكيك شده، و بيان گرديده كه فقه اسلامي بر اصولي كه قواعد اوليه زندگي هستند بناگرديده به طوري كه « اصل، بر عدم تكليف» قرار داده شده و بر اساس اصل، هم بايد تكليف گرايي در نگرش فقهي را نفي كرده و هم آزادي هاي مطلوب كه حقّ اوليّه بشر است را تامين نمود؛ در ضمن نسبت به ارجاع به اصل تسامحاتي صورت مي گيرد به طوري كه بعضي اصل هايي فرض شده اند كه از قواعد اوليه و عقلايي زندگي بشر محسوب نمي شوند. در مقاله حاضر ضمن بيان اين تسامحات، پيشنهاد شده است كه اصل هايي كه مقتضاي نظام طبيعي زندگي هستند از اصل هايي كه جنبه فرضي و تصوّري دارند با بررسي هر يك از آنها تمييز داده شوند.

In the Islamic legal system, denying a commandment or a legal capacity and also some of the legal commandments conform to principles, and principles are indeed the basis of many decrees. Although the application of the principles is as spread as the jurisprudence, and they are used in all of its fields, there is not a specific clarification and a certain concept or definition for them. In fact, there are lots of meanings specified for them, while there is not a criterion to prefer one over another; therefore, there is a pervasive uncertainty in the concept of principles in every legal school and juridical religion in Islam. Based on the specifications of the principles, those which are the life initial regulations are separated from the ones that are the intendments of the legal evidence; and it is stated that the Islamic jurisprudence is based on the principles which are the life main regulations, therefore the main regulation is that there is no legal capacity, and according to the principle, adhering to legal capacity in judicial point of view must be denied and also the desirable freedom which is humans primary right should be provided; moreover there are some tolerances with respect to referral to principles, so some of the principles are not really life main and rational regulations. Besides outlining these tolerances, this paper suggests that the principles which are the necessities of life natural system are different from the ones that are theoretical and whimsical.