مطالعه توارث برخي صفات در گندم نان با روش دي‌آلل در شرايط نرمال و تنش خشكي

Inheritance of some traits in bread wheat using diallel method at normal and drought stress conditions

اصلاح براي تحمل به تنش خشكي از كارآمدترين راه‌ها براي جلوگيري از كاهش عملكرد در شرايط خشك است. يكي از بهترين روش‌هاي ارزيابي مواد ژنتيكي قبل از شروع برنامه اصلاحي روش دي‌آلل است. در اين آزمايش، هفت ژنوتيپ گندم نان شامل ارقام قديمي و لاين‌هاي اميد بخش به صورت طرح دي‌آلل يك طرفه تلاقي داده شدند. والدين و F1ها در شرايط نرمال و تنش در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار كشت و صفات فنولوژيك، مرفولوژيك و عملكرد دانه اندازه‌گيري شدند. تجزيه واريانس دي‌آلل نشان داد كه تركيب پذيري عمومي والدين براي تمامي صفات معني‌دار بوده و حاكي از وجود اثر افزايشي معني‌دار در كنترل تمامي صفات بود. نتايج نشان داد كه هر ژنوتيپ از نظر يك يا چند صفت بهتر از بقيه بود. با كمك تجزيه باي پلات، والديني كه براي صفات مختلف تركيب پذيري خصوصي بالايي داشتند، شناسايي شدند. براي تعداد سنبلچه در خوشه، تعداد خوشه در گياه و وزن هزاردانه به ترتيب ژنوتيپ‌هاي كوير با شيراز، سرداري با شيراز و آذر2 با WS-82-9 بالاترين تركيب پذيري خصوصي را داشتند. تجزيه گرافيكي با روش متر و جينكز نشان از كفايت مدل افزايشي- غالبيت براي بيشتر صفات داشت. درجه غالبيت در بيشتر صفات بين صفر و يك بود كه بيان كننده عمل ژن به صورت غالبيت نسبي است. بر اساس نتايج به دست آمده، از ژنوتيپ‌هايي مانند WS-82-9، سرداري و كوير مي‌توان به عنوان منابع ژنتيكي براي اصلاح به ترتيب صفات وزن هزاردانه، تعداد خوشه و تعداد سنبلچه در هر دو شرايط استفاده كرد. همچنين ژنوتيپWS-82-9 به عنوان يك لاين اميد بخش مي‌تواند ژنوتيپ مناسبي براي شرايط تنش باشد.

Breeding for drought tolerance is one of the most efficient ways for preventing yield loss in dry conditions. Diallel method is one of the best methods for genetic evaluation of germplasm before starting of breeding program. In this experiment seven bread wheat genotypes including old genotypes and elite lines were crossed in a half diallel mating design. Parents and F1s were planted at stress and normal condition in a RCBD design with three replications. In addition to pheonologic recording, morphological traits and grain yield were measured after harvest. Analysis of variance for diallel experiment showed that the effect of GCA effect was significant for all traits that imply there is significant additive effect in controlling of all traits. Results showed that each genotype is good considering one or some traits. Using biplot analysis, parents with high SCA were recognized for different traits. For spikelets number per ear, ear number and thousand weight crosses Kavir×Shiraz, Sardari×Shiraz and Azar2×WS-82-9 had the highest SCA. Mather and Jinks graphical analysis showed the adequacy of additive-dominance gene action model. Degree of dominance was between from 0 to 1 for most traits which showed the gene action is almost partial dominance. Some genotypes like WS-82-9, Sardari and Kavir can be used for improving of traits thousand weight, ear number and spikelets in ear in both conditions, respectively. Also WS-82-9 is an elite line that can be acceptable genotype for dry condition.