مديريت فرسايش خاك در اراضي كشاورزي با استفاده از نقشه‌هاي دقيق هم‌فرساي باران (مطالعه موردي ايستگاه تحقيقات پخش سيلاب سهرين قره‌چريان، استان زنجان)

The soil erosion management in farmlands by using accurate rainfall erosivity maps (case study: flood spreading station sohreyne gharacherian in zanjan province)

بررسي‌ها در سطح دنيا نشان مي‌دهد كه بهرغم استفاده گسترده از شاخص فرسايندگي به عنوان بهترين شاخص فرسايندگي باران، در بسياري از نقاط شاخص مزبور از اعتبار كافي برخوردار نبوده و ضروري است تا با توجه به شرايط جغرافيايي هر منطقه، بهترين شاخص فرسايندگي باران تعيين و بر اساس آن نقشه‌هاي دقيق فرسايندگي باران براي مديريت صحيح و خردمندانه حوزه‌هاي آبخيز و اراضي كشاورزي تهيه شود. در اين تحقيق 18 كرت رواناب و رسوب در دو تيمار شخم در جهت شيب و شخم عمود بر جهت شيب (هر يك با سه تكرار) در كاربري كشت گندم ديم، در سه طبقه شيب اراضي (12- 0، 20 – 12 و 40- 20 درصد) در ايستگاه پخش سيلاب سهرين در استان زنجان، احداث شدند. مقادير رواناب و رسوب هر يك از كرت‌ها در 14 واقع بارش كه منجر به ايجاد رواناب و تلفات خاك شده بود، پايش و اندازه‌گيري شد. اطلاعات شدت و مقدار رگبارها نيز با استفاده از باران‌نگار ثبات ديجيتالي واقع در محل ايستگاه، ثبت و مورد استفاده واقع شدند. سپس با توجه به مرور منابع گسترده در سطح جهان، در نهايت‎ 45 شاخص فرسايندگي باران شناسايي شد. با تهيه‎ي يك برنامه كامپيوتري با استفاده از زبان برنامه‌نويسي ، هر يك از رگبارها تجزيه و تحليل شده و مقادير هر يك از شاخص‌هاي فرسايندگي باران براي هر يك از رگبارها تعيين شد. مطالعه‎هاي تجزيه و تحليل آماري با استفاده از نرم افزار بين هر يك از شاخص‌هاي فرسايندگي باران و مقادير تلفات خاك انجام شد. نتيجه نشان داد كه در منطقه‎ي مورد مطالعه شاخص فرسايندگي (مربع شدت متوسط رگبار) به عنوان بهترين شاخص فرسايندگي باران بالاترين مقدار همبستگي (ضريب همبستگي 89/0) را با سطح معني‌داري 100 درصد با مقادير تلفات خاك داشته است. در پايان با معرفي فرايند نحوه ي سنتز نقشه‌ هم‌فرساي باران در محيط نرم افزار ، چگونگي استفاده از آن در مديريت فرسايش خاك تشريح شده است.

The studies in the world showed that, in spite of using widely of index, it is asessential as rainfall erosivity factor, in many places, it is not reliable enough and it is necessary to determine the best erosivity factor and also appropriate maps in each region by using geographical condition for further management of farmlands. In this study 18 sediment and runoff plots in two attendance plough along the slope and plough vertical to slope (each of them by three attempts) in dry farming land use and in three classes of slope (0-12,12-20,20-40 percent) in Sohreyne Gharacherian in Zanjan province established. The amounts of runoff and sediment in each plot during fourteen rainfall events, which caused runoff and soil loss, monitored and estimated. The information of intensity and amount of rainfalls were recorded by using data loggers, which located in study station. According to the review of literature on the world, finally 45 rainfall erosivity indexes recognized. By writing a program in visual basic ( ), each of storm events analyzed and all of rainfall erosivity indexes for each of storms determined. The statistical studies between each of the indexes and soil loss amounts, by using program ware done. The final result showed that the (Square of rainfall intensity average) was the best rainfall erosivity index and it had maximum correlation with soil loss amount in significant level. Finally, by introducing the processes of rainfall erosivity maps in software, the condition of using rainfall erosivity map, in soil erosion management was described.