ذهنيت‌هاي پژوهشگران برجسته علوم پايه درباره اجتماع علمي در ايران

مطالعه حاضر با اتخاذ رويكرد مردم‌شناختي در جامعه‌شناسي علم، ذهنيت پژوهشگران درباره اجتماعات علمي در ايران را مورد بررسي قرار مي‌دهد. در بخش نظري مقاله، ديدگاه‌هاي جامعه‌شناختي در مورد نظام اجتماعي و كنش اجتماعي و نيز دو دسته از نظريان نهادگرا و مردم‌شناختي در مورد اجتماعات علمي بيان مي‌شود. اين پژوهش با كاربرد روش تحقيق كيفي ژرفانگر و از طريق انجام مصاحبه نيمه‌ساختارمند با 69 نفر از پژوهشگران برتر ـ و عمدتاً از رشته‌هاي علوم پايه ـ كه در سال 1385 از مطالعه، بالاترين ميزان مقاله را در مجلات علمي نمايه‌شده در ISI منتشر كرده بودند، در پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي، دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتي اميركبير، دانشگاه صنعتي شريف، دانشگاه شيراز، دانشگاه صنعتي اصفهان، و مركز تحصيلات تكميلي زنجان صورت گرفته است. در بخش يافته‌هاي پژوهش ديدگاه‌هاي مصاحبه‌شوندگان در مورد اجتماع علمي طبقه‌بندي و ارايه مي‌شود. ديدگاه‌هاي پژوهشگران برجسته دو مقوله وجود يا فقدان اجتماع علمي در ايران و همچنين ويژگي‌ها و تعريف آنان از اجتماع علمي را دربرمي‌گيرد. در بخش نتيجه‌گيري انواع نگرش‌هاي پژوهشگران برتر با يكديگر مقايسه و نتايج مطالعه در برابر انديشه‌هاي مرتون به عنوان نظريه‌پرداز اصلي نهادگرايي در جامعه‌شناسي علم بازبيني مي‌شود.

The present study, based on an ethnological approach in sociology, studies the mentalities of researchers in regards to the scientific community in Iran. The theoretical section of the paper presents the sociological views concerning social system and social action and institutionalist and ethnological standpoints about the scientific communities. This study used a qualitative approach through semi-structured interviews with 69 leading researchers, mainly in basic sciences, who had published large amounts of papers in refereed journals indexed in ISI. In the findings section of the paper, researchers’ mentalities are classified. These mentalities include categories of existence or not-existence of scientific communities in Iran, their characteristics and their definitions by researchers. In the concluding section, different viewpoints are compared with each other and the study results are reviewed against Merton’s ideas as a leading figure of institutionalist theorist of sociology.