بررسي و تحليل همديدي سه رخداد تگرگ شديد در استان فارس

Synoptic Analysis and Study of three Hail Storm Events in Fars Province

ريزش تگرگ هاي شديد نقش موثري در ايجاد سيلاب هاي ناگهاني داشته و خسارت هاي زيادي را به بخش كشاورزي ايران و استان فارس وارد مي سازد. جهت مقابله با كاهش خسارت هاي ناشي از آن، شناخت شرايط همديدي ايجاد اين پديده‌ي مخرب لازم است. جهت بررسي شرايط همديدي و ديناميكي پديده‌ي تگرگ در استان فارس از داده هاي روزانه‌ي بارش تگرگ 14 ايستگاه همديدي استان فارس در يك دوره‌ي آماري 4 ساله (1388-1385) استفاده شد. سپس 3 نمونه از بارش هاي شديد تگرگ در منطقه در طول دوره‌ي آماري شناسايي و انتخاب گرديد. سپس با استفاده از داده هاي مركز NCEP/NCAR نقشه هاي همديدي تراز دريا، 850 و 500 هكتوپاسكال ، وزش رطوبتي، اُمگا و چرخندگي در محيط نرم افزار GrADS و نيز با استفاده از نرم افزار GIS نقشه‌ي توزيع بارش تگرگ در روز اوج بارش براي سه دوره‌ي انتخابي ترسيم شد. براي محاسبه‌ي شاخص هاي ناپايداري شولتر (Si) و ويتينگ (Ki)، از داده هاي جو بالاي ايستگاه شيراز استفاده شد. سرانجام با استفاده از نقشه ها و داده هاي مذكور، شرايط همديدي و الگوهاي ريزش تگرگ در هر دوره‌ي انتخابي در منطقه مشخص گرديد. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه در هر سه دوره‌ي انتخابي ريزش تگرگ در استان در فروردين‌ماه و در اثر تشكيل و تقويت كم فشار بريده (سردچال) در سطح 500 هكتوپاسكال و ايجاد كم فشار و ناپايداري در سطح دريا مي باشد. بررسي الگو هاي جوّي نشان داد كه عامل ايجاد اين پديده در منطقه، نتيجه‌ي تقويت و گسترش سامانه هاي كم فشار واقع در شرق درياي سرخ و عربستان است. اين سامانه هاي كم فشار با عبور از روي آب هاي جنوبي كشور، رطوبت كسب كرده و در نواحي مركزي، جنوب غربي و منطقه‌ي مورد مطالعه ايجاد ناپايداري و ريزش تگرگ مي كنند. همچنين ريزش هواي سرد از لايه‌هاي مياني جو توسط پديده‌ي سردچال، شرايط گسترش اين سامانه هاي كم فشار جنوبي و شكل گيري جريان هاي ناپايدار و حركت آن به سوي ايران و منطقه را فراهم مي كند. بنابراين، ريزش هواي سرد از ترازهاي مياني همراه با تغييرات شديد دما در لايه هاي بالايي و پاييني جو، باعث ناپايداري و صعود شديد هوا، تشكيل ابرهاي كومولونيمبوس و ريزش شديد تگرگ در دوره هاي انتخابي در استان فارس شده است

Hails have an important role in creating sudden floods and makes great damages the agriculture art of Iran and Fars province. In order to mitigate the resulting damages, it is necessary to understand the synoptic conditions of such destructive phenomenon. Daily heavy hail data of 14 synoptic stations in this province were used during a four-year statistical period (2006-2009) to study dynamic and synoptic conditions of hail flow in Fars province. Then three samples of heavy hails in this region were identified and selected during the statistical period. Then using NCEP/NCAR centers data, we plotted sea-level synoptic maps, 500 and 850 hecto-pascal levels, moisture, omega and rotation in GrADS software at each selected period and also plotted hail distribution in a peak day during three periods using GIS software. The data of Shiraz upper atmospheric data were used for measuring the instability indices of Shulter (Si) and Viting (Ki,) and eventually, by using the said maps and data, the synoptic conditions and hail patterns at each selected period were determined.. The results show that during each three selected period, falling hail in this province in March is due to the formation and strength of cutoff low-pressure systems (cold pool) at 500 hecto pascal levels and creation of low-pressure and instable systems at sea level. The study of atmospheric patterns showed that this phenomenon is due to strengthening and expanding low-pressure systems located at eastern red sea and Saudi Arabia. These low-pressure systems obtain moisture through passing over southern waters of our country and lead to instability and hail in south west, central and the study areas. In addition, falling cold air through middle atmospheric layers by cold pit phenomenon, provides conditions to expand such southern low-pressure systems and formation of instable flows and its movement towards Iran and this region. Therefore, cold weather flow from middle levels along with great temperature variations in lower and middle atmospheric layers can cause instability and great ascent of air, formation of cumulonimbus and heavy hail in selected periods in Fars province. Keywords: Synoptic analysis, Hail, Cold pit, Weather map, Fars province. ?