افراط‌گرايي فرقه‌اي در پاكستان (1979-2001)

Sectarian Extremism in Pakistan (1979-2001)

چكيده: افراط‌گرايي يكي از پديده‌هاي رو به رشد، سرنوشت‌ساز و تعيين‌كننده عصر حاضر است. اين پديده به‌گونه‌اي روزافزون بر تحولات ملي و منطقه‌اي و جهاني اثر گذاشته و تفسير و تحليل رويدادهاي سياسي، امنيتي، اجتماعي و اقتصادي امروز بدون توجه به اين پديده و در نظر گرفتن ابعاد مختلف آن به ناچار ناقص و نارسا است. افراط‌گرايي فرقه‌اي در كشور پاكستان در اواخر دهه 1970م ظاهر شده، در دهه 1980م افزايش پيدا كرده و در دهه 1990 استمرار يافته است. درك علل پيدايش و گسترش افراط‌گرايي فرقه‌اي در پاكستان در تعيين راه‌حل‌هاي مهار آن اهميتي بسيار دارد. در حالي‌كه بسياري از پژوهش‌هاي صورت‌گرفته به مطالعه جنبه‌هاي متني ـ گفتماني، عوامل فروملي يا ملي تاثيرگذار تمركز دارند، اين مقاله با تركيب دو سطح تحليل ملي و منطقه‌اي، به بررسي تاثير تحولات مهم اين دو سطح، در فاصله سال‌هاي 1979-2001م، در افراط‌گرايي فرقه‌اي در اين كشور پرداخته است. پس از ارايه تعريفي از افراط‌گرايي فرقه‌اي، معرفي فرقه‌هاي مذهبي پاكستان و رويكردهاي موجود به مطالعه آن، اين مقاله به بررسي تاثير برنامه اسلامي‌سازي در پاكستان، نهضت جهادي افغانستان در دهه 1980م و جهاد كشمير و به قدرت رسيدن طالبان در افغانستان در دهه 1990م در افراط‌گرايي فرقه‌اي در پاكستان پرداخته است. ادعاي مقاله اين است كه افراط‌گرايي فرقه‌اي در پاكستان، بيش از آن‌كه در اثر عوامل داخلي باشد، حاصل تحولات منطقه‌اي است كه بيرون از خاك پاكستان رخ داده و نحوه رويارويي دولت ملي پاكستان با آنها است

Sectarian extremism is one of the growing, destiner and determining phenomena in our world today. It has had an increasing role in shaping national, regional and international events and today’s interpretation and analysis of the political, security, social and economical events without consideration of these events and it’s various dimensions would be helplessly imperfect and inadequate. Sectarian extremism in Pakistan emerged in the late 1970s, grew in the 1980s, and continued in the 1990s. Understanding the cause and spread of sectarian extremism in Pakistan has a significant importance in haltering this phenomenon. Whereas many of the accomplished studies have focused on textual-discursive aspects, or subnational and national factors, this article combines the national and regional levels of analysis to study the effects of sectarian extremism in Pakistan in the time interval of 1979 to 2001. First, we define sectarian extremism, and introduce Pakistani religious sects and relevant approaches in its study. We, then, examine the effects of Islamization program in Pakistan, the Islamic revolution of Iran, the Afghan jihadi movement in the 1980s, the Kashmiri struggle, and the rise of Taliban in Afghanistan in the 1990s on sectarian extremism in Pakistan. Our argument is that national and regional factors are the main causes of sectarian extremism in Pakistan.