توسعه مدل پويايي سيستم بهسازي شبكه آبياري با توجه به مشاركت كشاورزان و ‏ارتقاي مديريت شبكه

System Dynamics Model Development for Irrigation Network ‎ Rehabilitation, Considering Farmers Participation and ‎ Personnel Promotion ‎

امروزه كيفيت زندگي بشر به صورت مستقيم تحت تاثير چگونگي برنامه‌ريزي و مديريت منابع آب است. سهم عمده‌اي از ‏اين منابع براي مصارف كشاورزي استفاده مي‌شود و شبكه‌هاي آبياري و زهكشي نقش بسزايي در استفاده بهينه از آن دارند. ‏از ساخت اولين شبكه‌هاي آبياري سال‌ها مي‌گذرد و عملكرد بيشتر آن‌ها به دلايل مختلف پايين است، از اين رو بهسازي ‏شبكه‌هاي آبياري موجود براي بهبود عملكرد آن‌ها مورد توجه قرار مي‌گيرد. به دليل پيچيدگي مسايل شبكه‌هاي آبياري و وجود ‏تعاملات و وابستگي بين اجزاي آن، بهبود عملكرد آن‌ها، نياز به يك نگاه جامع، سيستمي، و آينده‌نگر دارد. يكي از ابزارهاي ‏مديريتي براي اين منظور، علم پويايي سيستم است. اخيراً رويكرد پويايي سيستم‌ها در بهسازي شبكه‌هاي آبياري به كار ‏گرفته شده است. با توجه به نتايج مثبت حاصل از به كارگيري اين روش، مدل موجود پويايي سيستم بهسازي شبكه‌ آبياري ‏قزوين كه در آن صرفاً بهسازي فيزيكي شبكه و كنترل تقاضاي آب بررسي شده بود، با توجه به اهميت نقش مشاركت ‏كشاورزان و ارتقاي مديريت شبكه، تكميل شد تا دامنه گسترده‌تري از عوامل موثر بر عملكرد شبكه مورد توجه قرار گيرد. در ‏اين تحقيق علاوه بر مسايل فيزيكي، مسايل مديريتي و اجتماعي نيز از طريق اعمال سياست‌هاي مختلف جهت بهسازي ‏بررسي شده‌اند. نتايج نشان مي‌دهد كه با ادامه روند جاري، وضعيت عملكرد شبكه آبياري قزوين در آينده وخيم‌تر خواهد شد ‏و به ميزان حدود 10 درصد در افق سال 1399 كاهش خواهد يافت. همچنين نشان داده شده است كه با اجراي سياست‌هاي ‏مختلف شامل: بهبود فيزيكي و مديريتي شبكه و افزايش مشاركت كشاورزان مي‌توان عملكرد شبكه را ارتقا بخشيد. ‏اثر‌گذاري سياست‌هاي مختلف در افق سال 1399 متفاوت است بدين معنا كه سياست‌هاي بهبود فيزيكي و مديريتي به ترتيب ‏به ميزان 5 و 3 درصد و افزايش مشاركت كشاورزان با بيشترين تاثير به ميزان 14درصد موجب بهبود عملكرد شبكه‌ خواهند ‏شد.‏

The quality of human life is directly affected by water resources planning and management. Major portion ‎of this resources used for agricultural purposes. Irrigation networks that are built to provide water needed ‎for agriculture, have significant role in efficient use of water resources. Many years have passed since the ‎construction of the irrigation networks, most of them have shown low performance; Therefore, ‎improvement of existing irrigation networks to improve their performance is essential. Involvement of so ‎many components in irrigation networks rehabilitation and their complex interactive relation on system ‎performance, requires a long term, integrated and systemic. Recently, system dynamics approach have ‎been used for irrigation networks rehabilitation studies. Considering the importance of farmrsʹ ‎participation and management improvement on performance of irrigation networks, in this paper, the ‎system dynamics model of Qazvin irrigation network was completed with regard to these issues. In ‎addition to physical aspects of irrigation networks, managerial and social issues through various policies ‎for the improvement of irrigation networks are considered. The results showed that with the current trend ‎continues, performance of Qazvin irrigation network will be worse in the future and will be declined ‎about 10% by the year 1399. Various policies such as physical and managerial improvement or increasing ‎farmers participation has different impacts of performance improvement. Physical and managerial policies ‎have improved the performance about 5% and 3% by the year 1399. Farmers participation showed highest ‎impact on performance improvement which is about 14% by the year 1399.‎