مدل‌يابي روابط بين متغيرهاي مكنون هوش و سرعت پردازش اطلاعات با خلاقيت دانشجويان

Modeling the inter-relationship of latent factors of intelligence and information processing speed with creativity of students

زمينه: بيشتر تحقيقات انجام شده در حوزه خلاقيت عمدتًا از نوع پژوهش‌هاي تجربي و فرضيه پردازي بوده و هنوز مدل‌ها و نظريات تجربي كه به خوبي تبيين كننده خلاقيت بر اساس عوامل بنيادين شناخت باشد، كمتر مورد توجه قرار گرفته اند، همچنين بيشتر تحقيقات انجام شده در اين حوزه عمدتًا به بررسي‌هاي همبستگي ساده قناعت كرده و از رسيدن به مراحل نظري و كلي نگرانه باز مانده اند. هدف: هدف اصلي اين تحقيق بررسي رابطه بين هوش و خلاقيت و تبيين اين رابطه بر اساس عامل بنيادين شناخت (سرعت پردازش اطلاعات) است. اين پژوهش درصدد است با استفاده از مقياس هاي چند بُعدي هوش، خلاقيت، و سرعت پردازش اطلاعات بخشي از محدوديت هاي مربوط به اندازه گيري اين سازه ها را كه احتمالاًمنجر به كم برآورد شدن رابطه هوش و خلاقيت در ادبيات پژوهشي شده است را بر طرف سازد. روش: نمونه اين تحقيق شامل 481 نفر از دانشجويان كليه رشته هاي علوم انساني دانشگاه هاي تهران بود. براي سنجش هوش از خرده مقياس هاي آزمون وكسلر بزرگسالان (وايز- آر) ، براي سنجش خلاقيت از آزمون هاي تفكر واگرا، خلاقيت در زندگي روزمره ، پيشرفت خلاقانه و خودپنداره خلاقانه و براي سنجش سرعت پردازش اطلاعات، از دو آزمون مداد-كاغذي، زاهلن- وربيندونگز (زد. وي. تي) و آزمون رمزگرداني (كي. دي. تي) استفاده شد. مدل يابي معادلات ساختاري براي بررسي مدل هاي مفروض شده روابط بين اين متغيرها كه بر اساس ادبيات پژوهش تدوين شده بودند، مورد استفاده قرار گرفت. يافته ها: نتايج پژوهش حاضر نشان داد كه رابطه بين هوش و خلاقيت زماني كه به صورت مكنون در نظر گرفته مي شوند، بالاتر از زماني است كه اين متغيرها به صورت مشاهده شده در نظر گرفته مي-شوند. نتيجه ديگر اين بود كه سرعت پردازش اطلاعات به عنوان عامل مرتبه بالاتر رابطه بين هوش و خلاقيت را مورد تبيين قرار مي دهد. همچنين تاثير غير مستقيم سرعت پردازش اطلاعات بر خلاقيت بيشتر از تاثير مستقيم آن بود، يعني هوش به عنوان واسطه بين خلاقيت و سرعت پردازش اطلاعات عمل مي كند. نتيجه گيري: نتيجه كلي اين پژوهش كاوشي در جواب دادن به سوالات اساسي در مورد ادبيات خلاقيت است و توانست به بخشي از سوالاتي كه در 50 سال اخير در اين حوزه مطرح است، پاسخ دهد. مثلا اينكه رابطه مشاهده شده بين هوش و خلاقيت ناشي از متغير سومي به نام سرعت پردازش اطلاعات است.

Background: Intelligence and creativity are two very important components of human intellectual abilities. So, to study and explain the relation of these two elements are the researchers intend. Objective: The main purpose of the current study was to find out the relationship between intelligence and creativity and to explain this relation through elementary cognitive factor (information processing speed). Method: A total of 418 students of Tehran human science faculties responded to the research instruments. The research instruments were: a) the sub-scales of Wechsler adult intelligence test (WAIS-R), b) Divergent thinking tests, c) Zahlen-Verbindungs-Test (ZVT,) and d) Coding Test (KDT). Structural equations model to examine the assumed model of the relationships among these variables were developed based on the research literature, were used. Result: The result indicated that, when this relationship investigates through latent variable analysis, the relationship boosts compared with it analyzed through observed variable. Another result of the study was the importance of information processing speed as a second-order factor in explaining the intelligence-creativity relation. In other words, processing speed is elementary cognitive ability that affects both intelligence and creativity simultaneously, and the indirect effect of processing speed on creativity was more than direct effect, in other word, intelligence mediated the processing speed and creativity relation. Conclusion: The results are explained in terms of their importance and possible applied aspects.