بازشناسي ساختار كالبدي باغ ها و كاخ هاي اطراف خيابان چهارباغ عباسي در دوره صفويه

Identifying the Physical Structure of Gardens and Palaces around Chaharbagh Abbasi Avenue in Safavid Era

دوره صفويه از درخشان ترين دوره‌هاي تاريخ معماري ايران و خيابان چهارباغ يكي از مهم‌ترين و ارزشمندترين عناصر هويت بخش شهر تاريخي اصفهان محسوب مي‌شود. هدف از اين تحقيق، شناسايي ساختار كالبدي باغ‌ها و كاخ‌هاي از دست رفته دوران صفويه در خيابان چهارباغ عباسي و بازشناسي ذهني طرح آنهاست. ازآنجاكه نشانه هاي فيزيكي اين باغ‌ها و كاخ‌ها تاحدي باقي مانده است، براساس اطلاعات به دست آمده از متون و اسناد، به‌ويژه سفرنامه‌ها، مي‌توان به ارايه تصويري فرضي براي آنها پرداخت تاحدي كه راه گشاي تحقيقات آينده باشد. اين تحقيق مبتني بر مطالعات و نكات ذكرشده در متون و اسناد تاريخي و تحليل محتواي آنهاست كه شامل مطالعه اسناد و متون و تحليل محتوايي آنها به‌منزله مهم‌ترين منابع تاريخي و بررسي تحقيقات پژوهشگران معاصر درباره ساختار معماري و شهرسازي در دوره صفويه است. در اين راستا با بهره گيري از روش توصيفي-‌ تاريخي و گوياسازي اسناد مصور كهن و ازطريق مقايسه آنها با يكديگر و منابع مكتوب به اين پرسش‌ پاسخ داده مي‌شود كه باغ‌ها و كاخ‌هاي دوره صفوي در اصفهان چه ويژگي‌هايي داشته اند. يافته هاي تحقيق مبيّن آن است كه پلان همه باغ هاي اين خيابان بجز باغ خرگاه به صورت مستطيل در دو جهت شرقي-غربي و شمالي- جنوبي بوده؛ هم‌چنين اين باغ ها به‌گونه هاي مختلف از نظر تعداد كوشك (با كوشك هاي متعدد تا بدون كوشك مياني) ديده شده است. استفاده از چادر در باغ خرگاه و كوشك هشت ضلعي هشت بهشت در باغ بلبل و قفس هاي باغ هاي شيرخانه و قفس خانه نمايانگر گونه‌هاي شكلي متعدد فضاي مصنوع باغ هاي اين خيابان بوده است.

Safavid era is one of the most brilliant eras in architectural history of Iran and Chaharbagh Avenue is one of the most valuable and important features of Isfahan’s identity in this era. The objective of this research is to recognize the physical structure of gardens and lost palaces situated in Chaharbagh Avenue in Safavid era and recreate a mental picture of their design. Since physical signs of these gardens and palaces still exist to some extent, an imaginary picture can be suggested based on available information in various texts and documents, especially travelogues. This research is based on studies and points mentioned in historical texts and documents and analyses their content through exploring these historical resources as well as the researches of contemporary researchers about the structure of architecture and urban planning in Safavid era. Accordingly, by using a descriptive-historical method and giving voice to the old illustrated documents and comparing these texts with written sources, the characteristics of gardens and palaces of Safavid era in Isfahan are elucidated. The results of this study show that the plans of all gardens of this avenue - except Khargah garden- are rectangular in two directions of northern-southern and eastern-western. Moreover, these gardens can be categorized in different types based on the number of their pavilions (from numerous pavilions to no central pavilion). The use of tent in Khargah garden and octagon pavilion (Hashtbehesht) in Bolbol garden and cages in Shirkhaneh and aviary indicate that there were different forms of built spaces in the gardens of this avenue.