فلسفه هنر و زيبايي شناسي عرفاني از ديدگاه مولانا با تاكيد بر مثنوي معنوي

Art Philosophy and Mystical Aesthetics from the Viewpoint of Molana with emphasis on Masnavi Ma’navi

مثنوي معنوي، اثر مولانا جلال الدين محمد بلخي، يكي از برجسته ترين گنجينه هاي ادب و عرفان فارسي است كه مي?توان به منظور شناخت مفهوم و كاركرد زيبايي و هنر به آن توجه و استناد كرد. در اين مصحف شريف با طرح دقيق ترين تمثيلات و لطيف ترين تشبيهات، مهمترين مباني فلسفه هنر و زيبايي شناسي عرفاني تبيين شده است. اين فلسفه، كه شاخص ترين ركن آن،گذر از صور زيباي محسوس و انكشاف حقيقت حسن و وجود است، شالوده و بنياد هنري را شكل مي دهد كه مهمترين رسالتش پاكيزه ساختن روح از كدورت خودبيني، دوبيني و درك حقيقت وحدت وجود است؛ چنان?كه مثنوي مولوي، يكي از نمودهاي بارز چنين رويكردي، اسطرلاب آفتاب جمال الهي مي شود و نردباني به سوي آسمان حقايق و زيبايي هاي معنوي. مسيله مورد پژوهش در اين تحقيق آن است كه چگونه مي توان بر اساس مباني معرفتي چون تجلي، حسن، عشق و خيال اركان زيبايي شناسي عرفاني و فلسفه هنر اسلامي را در مثنوي معنوي بازشناخت. بر اين اساس مولفان در نظر دارند تا با توجه به نگرش عارفانه و عاشقانه مولانا نسبت به هستي و فلسفه خلقت، آرا زيباشناسانه او را درباره هنر و مقام هنري مورد مطالعه قرار دهند. مهمترين اهداف اين مطالعه، درك ميزان پيوند و تعامل ادبيات حكمي و عرفاني با آفرينش هاي هنري در تمدن هاي سنتي ـ ايراني و شناخت معيارها و مباني هنرهاي اسلامي جهت اعمال نقدهاي سنجيده تر و پرهيز از پيش داوري هاي شتابزده و سطحي است. در اين جستار گردآوري مطالب به شيوه كتابخانه اي و ارايه تحقيق بهروش توصيفي و تحليل محتوايي صورت گرفته است.

Masnavi Maʹnavi, by Molana Jalal ad-Din Muhammad Balkhi, is one of the most outstanding treasures of Persian literature which can be considered as a source for understanding the concept and function of beauty and art. This honorable book has stated the most important rudiments of Islamic art philosophy and aesthetics by proposing the most precise allegories. This philosophy, whose most fundamental doctrine is "forgetting the sensible beautiful appearances and discovering the truth of virtue and existence", makes the foundation of an art whose most important objective is purifying the soul from self-conceit and understanding the truth of Unity of Existence so that Molaviʹs Masnavi, as one of the overt manifestations of such an approach, becomes an astrolable of the sun of divine beauty and a ladder towards the heaven of spiritual truths and beauties. The question in this study is how the principles of mystical art philosophy and aesthetics, discussed in Molaviʹs Masnavi, can be recognized on the basis of concepts such as Epiphany, Virtue, Love and Imagination. Accordingly, by considering the mystical and enamoured view of Molana about Existence and the philosophy of Creation, the authors aim to study his aesthetic ideas about art and artistic status. The main objectives of this research are to understand the link between mystical literature and artistic creations in traditional cultures, and to realize the principles and criteria of Islamic art in order to give a more reasonable criticism and to avoid hasty and superficial prejudices. The library sources provide the data of this study and the method of research is descriptive and content analysis.