نقد و بررسي توانش زباني از ديدگاه ابن‌خلدون

The Review of Linguistic Competence in Ebne Khaldon’s View

«عبدالرحمن بن خلدون»، دانشمند توانمند اسلامي، در «مقدمه» مشهورش در سياق اهتمام به عمران بشري و تفكرات جامعه‌شناختي خويش به بحث در مورد يكي از مهم‌ترين مسايل زباني يعني «توانش يا ملكه زباني» پرداخته است. وي در دستيابي به مفهوم «توانش زباني» بر جنبه خلاقيت زبان تاكيد كرده است و استعداد زبان‌آموزي را مرتبط با توانايي‌هاي فطري انسان مي‌داند. او از يك‌سو بيان مي‌كند كه بهره ملت‌هاي غير عرب از ملكه زبان عربي كم و ناچيز است، زيرا ملكه زبان مادري به زبانشان سبقت جسته است و از سوي ديگر از بزرگاني همچون «سيبويه»، «فارسي» و «زمخشري» ياد مي‌كند كه هر چند از نظر نژاد عجم هستند، ولي پرورش آنان در ميان قبايل عرب سبب شده كه به كنه ملكه زبان عرب دست يابند. ابن‌خلدون ارتباط زبان را با جامعه، ارتباطي ناگسستني مي‌داند و زبان سلطه را همان زبان ايديولوژي حاكم بر جامعه مي‌داند، از اين‌رو در صدد است تغييرات زباني را در دو محور «زمان» و «مكان» بررسي كند. دستاورد اين پژوهش نشان مي‌دهد تفكرات زبان‌شناختي ابن‌خلدون مدرن و نوين است و وي مبتكر نظريه «توانش زباني» است، نه «چامسكي».

Ebne Khaldon has discussed about one of the most important linguistic subjects, that is “the ability of language”. He emphasizes on linguistic creativity as an opportunity to achieve the meaning of linguistic competence and says that lingual talent is related to human’s natural ability. On the one hand, he expresses that non-Arabic people profit from Arabic language because the first language takes precedence over their second language, and on the other side, remembers some famous persons like “Siboie” “Pharsi” and “Zomokhshari”; although they are Iranians, but their life between Arabic families made them to achieve Arabic language queen depth. Ebne Khaldon believes that there is an inseparable relationship between language and society and that the sovereignty language is ideology language that governs the society, so he is going to survey linguistic changes in terms of “time” and “place”. The results of this study showed that Ebne Khaldon thoughts are modern and that he is the originator of “linguistic competence”, not “Chamsy”.