ارزيابي ژنوتيپ‌هاي گندم نان از نظر عملكرد دانه و ويژگيهاي فيزيو- مورفولوژيك مرتبط با تحمل تنش خشكي در برنامه به‌نژادي مشاركتي

Evaluation of Bread Wheat Genotypes for Grain Yield and Physiomorphological Traits Related to Drought Tolerance in Participatory Plant Breeding Program

افزايش تنوع ژنتيكي در مزارع گندم ديم و توجه بيشتر به سازگاري خصوصي به منظور افزايش بهره وري از ريز اقليمها در مناطق ديمخيز ايران از روشهاي موثر جهت مقابله با تنشهاي محيطي و زيستي غالب مي باشد، و يكي از راهكارهاي موثر براي رسيدن به اين موارد، اجراي بخشي از برنامه به نژادي ايستگاههاي تحقيقاتي در به مزارع كشاورزان (مناطق هدف) و استفاده از دانش بومي و تجربيات كشاورزان ديم كار، در قالب برنامه به نژادي مشاركتي مي باشد. در سال زراعي 89-88، 21 ژنوتيپ‌ پيشرفته گندم نان همراه با سه رقم شاهد در برنامه به نژادي مشاركتي در روستاي زعفران واقع در منطقه اسلام آباد در استان كرمانشاه از نظر عملكرد دانه، ويژگيهاي زراعي، صفات فيزيو مورفولوژيك مرتبط با تحمل تنش خشكي مانند قابليت انتقال مجدد آسيميلاتها به دانه، سرعت رشد اوليه، درجه سبزي برگ پرچم (قرايت اسپد) و درجه حرارت كانوپي در قالب طرح آماري بدون تكرار تجزيه فضايي، ارزيابي گرديد. عملكرد دانه شش ژنوتيپ نسبت به برترين رقم زراعي شاهد (ريژاو) برتر بود. از نظر قابليت انتقال مجدد رقم آذر-2 برترين شاهد بود و دو ژنوتيپ از اين نظر نسبت به آذر-2 برتري داشتند و سه ژنوتيپ از نظر اين صفت در حد اين رقم زراعي بودند. تجزيه همبستگي نشان داد كه ميانگين امتياز كشاورزان با عملكرد رابطه مثبت و معني‌داري در سطح احتمال 5 درصد داشت. كه بيانگر اين نكته است كه انتخاب كشاورزان براساس ويژگيهاي ظاهري محصول براي شناسايي ارقام پرمحصول قابل اعتماد است.

Enhancement of genetic diversity in rainfed wheat field and more attention toward specific adaptation for promoting production efficiency of microclimates in rainfed areas of Iran, are effective approaches to cope with dominant biotic and abiotic stresses and one of the effective methods to reach to these cases is to conduct a part of plant breeding program of research stations in farmers’ field (target environments) and utilizing of farmers’ indigenous knowledge and experience, through participatory plant breeding (PPB). In 2009-2010, twenty on advanced bread wheat genotypes and three checks were evaluated in PPB in Zafaran village, Islam Abad region, Kermanshah province, Iran, for grain yield, agronomic traits, physio-morphological traits related to drought tolerance such as assimilate remobilization to grain, early growth vigor, flag leaf green color intensity (SPAD reading), canopy temperature utilizing a spatial unreplicated statistical designs. Six genotypes out-yielded the best check, i.e. Rijaw. For remobilization ability Azar-2 was the superior check and two genotypes were better than Azar-2 and three genotypes were equal to this cultivar for remobilization ability. Correlation analysis reveal that average farmers’ score had positive significant correlation (P= 5%) with grain yield, indicating that farmers selection based on physical appearance of crop is reliable for selecting superior genotypes.