اثر اجراي طرح هاي آبخيزداري در حوزه آبخيز خمارك استان زنجان

Effect of Watershed Plans Implement in Khomarak Basin of Zanjan Province

با توجه به اهميت طرح هاي آبخيزداري از يك سو و اثرات گسترده ناشي از انجام اين طرح ها از سوي ديگر در مناطق روستايي، تحقيق توصيفي- همبستگي حاضر با هدف شناسايي و تحليل اثر اجراي طرح هاي آبخيزداري در روستاي ده جلال در استان زنجان صورت پذيرفت. جامعه آماري اين تحقيق را تمامي سرپرستان خانوار روستاي ده جلال و به تعداد 178 نفر تشكيل مي دادند. براساس جدول كرجسي و مورگان، تعداد 120 نفر از آنان از طريق روش نمونه گيري تصادفي ساده براي انجام تحقيق انتخاب شدند. براي گردآوري داده‌ها از پرسشنامه استفاده گرديد. روايي پرسشنامه با نظر پانلي از كارشناسان و پژوهشگران امور مشاركت و توسعه روستايي مورد تاييد قرار گرفت. براي تعيين پايايي ابزار تحقيق پيش‌آزمون انجام گرفت كه مقدار آلفاي كرونباخ محاسبه شده براي هر يك از مقياس هاي اصلي پرسشنامه در حد مناسب (بيشتر از 75/0) بود. بمنظور تجزيه و تحليل اطلاعات از نرم افزار SPSSWin18 استفاده شد. نتايج آمار توصيفي نشان داد كه از نظر پاسخگويان مورد مطالعه پنج گويه كاهش گل آلودگي آب هاي سطحي و افزايش كيفيت آب، بهبود سطح مشاركت مردم محلي در فعاليت ها، پيشگيري و كنترل فرسايش خاك، كاهش وقوع سيلاب ها در منطقه و افزايش منابع آب روستا (در چشمه، قنات و چاه ها)، به ترتيب بيشترين ميزان اولويت را كسب نموده‌اند. يافته هاي تحليل عاملي حاكي از آن بود كه اثر اجراي طرح هاي آبخيزداري در روستاي ده جلال در چهار عامل محيط زيستي، اقتصادي، اجتماعي و اكولوژيكي قرار مي‌گيرند كه اين چهار عامل در مجموع در حدود 18/71 درصد واريانس را تبيين مي‌نمايند. نتايج اين تحقيق مي تواند در مديريت اثر بخش تر طرح هاي آبخيزداري در منطقه و در نتيجه پايدارسازي اين طرح-ها نقش بسزايي داشته باشد.

Regarding the importance of the watershed plans on one hand and extensive effects of these plans in the rural regions on the other hand, the main purpose of this descriptive-correlative survey was to identify and analyze the effect of watershed plans implement in Deh Jalal village in Zanjan province. The statistical population of this study consisted of all the heads of households of Deh Jalal village (N= 178). According to Krejcie & Morgan Table, a sample of 120 persons was selected using a method of simple random sampling. Data were collected from face-to-face interviews with respondents based on a structured questionnaire. A panel of experts established the validity of the questionnaire. A pilot study was conducted to establish reliability of the questionnaire. Cronbachʹs alpha coefficient was used for the main scale of questionnaire, which scored more than 0.75, confirming its appropriate reliability. Collected data were analyzed using the SPSSWin18 software. The descriptive results revealed that five variables including “reducing surface water pollution and increasing water quality”, “improving local peopleʹs participation in activities”, “preventing and controlling of soil erosion”, “reducing floods” and “increasing water resources in village (springs, wells and subterranean)” have achieved the highest priority, respectively. The results of factor analysis revealed that four factors can be considered as important for identifying the effect of watershed plans implement in Deh Jalal village and these factors were environmental, economical, social and ecological explaining 71.18% of total variances. The finding of the study can contribute to effective management and stabilizing the watershed plans in the region.