تاملي بر محدوديت‌هاي حقوق دارندگان حق اختراع

Limitations of Rights of Patent Holders: An Outlook

يكي از مواردي كه كشورهاي در حال توسعه در پرتو توجه به نيازهاي عمومي و توسعه‌اي همواره بر آن تاكيد دارند، حدود و ثغور حق اختراع در چارچوب استثنايات حاكم بر آن است. منظور از محدوديت‌هاي حق اختراع در اين نوشته، محدوديت‌‌هاي بهره‌برداري از حق اختراع، موضوع مواد 15 و 17 قانون ثبت اختراعات، طرح‌‌هاي صنعتي و علايم تجاري مصوب 1386 است كه كارايي آن در نظام حقوقي ايران در رسيدن به اهداف سيستم حق اختراع مورد بررسي قرار مي‌گيرد. محدوديت‌هاي قبل از ثبت و موارد خروج از حيطه حمايت كه موضوع ماده 4 قانون مذكور است، مقوله ديگري است كه در مورد مصاديق آن اختلاف‌هاي كم‌تري وجود دارد. ضمن اين‌كه در اين نوشته فقط معيارها و استانداردهاي كلي ارزيابي استثنايات و محدوديت‌ها با تمركز بر برخي از مصاديق آن، مثل استفاده شخصي و استفاده آزمايشي از اختراعات بررسي خواهند شد. در اين مقاله، سوال اصلي اين است كه آيا در قوانين و رويه اداري و قضايي ايران، استثناي استفاده شخصي و آزمايشي از حق اختراع به‌عنوان يكي از ابزار‌هاي حفظ حقوق عمومي مورد استفاده قرار گرفته است يا نه؟ عليرغم اين‌كه استفاده آزمايشي در قانون ايران پيش‌بيني شده، اما در مورد ضوابط و معيارهاي اين استثنا و همين‌طور استفاده شخصي از اختراع، نه در رويه قضايي و اداري و نه در قوانين ثبت اختراع، مقرره‌اي وضع نگرديده است.

Although the developing countries have recognized the principle of patent protection and bound the related norms but they followed the public policy approach and accepted these norms in the light of public interest and developmental needs. So they always contemplate the flexibilities of patent rights but the question is that what mechanisms and policies they should apply whilst being bound over to international instrument has been accessed to the mentioned aims. For the sake of this paper, the means of exception is the exceptions and limitations provided in the articles 15 and 17 of the registration of patent, trade mark and industrial design Act. In this article, after discussing the concepts of the mechanism and tools provided in the mentioned articles, an attempt is also made to illustrate the efficiency of the mentionsed tools. However, the pre-register exception, as has been provided in the article 4, is another topic, which should be considered separately. In the meanwile, just some general norms and standards in the evaluation of the legitimacy of the following limitation with special reference to experimental use and personal use of patent will be illustrated and some other mechanisms in this area such as exhaustion of rights and compulsory licenses require another contemplation.