تعليم و تربيت انتقادي و پيوند‌هاي آن با برنامه آموزش فلسفه براي كودكان

Critical Education: How does it Connect with Teaching Philosophy for Children Program?

برنامه آموزش فلسفه براي كودكان، به‌منزله رويكردي تربيتي با محوريت گفت‌وشنود و با هدف پرورش تفكر مسيولانه، خلاق، و نقاد، متاثر از ديدگاه‌هاي تربيتي چندي است كه در پژوهش‌هاي داخلي درباره برخي از آن‌ها تحقيق و بررسي صورت گرفته است. در اين ميان به ديدگاه تعليم و تربيت انتقادي، كه از دهه‌هاي پاياني قرن بيستم در فضاهاي آموزشي دنيا تاثير فراواني داشته، كم‌تر توجه شده است. اين مقاله، ضمن بررسي خاستگاه‌ها، ماهيت، و ويژگي‌هاي تعليم و تربيت انتقادي يا راديكال، اين رويكرد را بنابر آراي برجسته‌ترين مربي آن، پايولو فريره، تبيين مي‌كند. به اين منظور ماهيت تعليم و تربيت و مهم‌ترين مفاهيم و مضامين در انديشه اين مربي انتقادي قرن بيستم بررسي خواهد شد. نتايج مطالعات حاكي از برخي تشابهات در دو نگره تربيتي (رويكرد انتقادي و برنامه آموزش فلسفه براي كودكان) است كه با روش استنتاجي به‌دست آمده است؛ شباهت‌هايي همچون پرورش تفكر و آگاهي انتقادي، طرح مسيله، آموزگار در نقش تسهيل‌گر، حلقه كندوكاو فلسفي و حلقه فرهنگي، شيوه آموزشي گفت‌وشنود بين آموزگار و دانش‌آموز به جاي روش سنتي انتقال يك‌جانبه و تك‌گويانه مطالب از آموزگار به يادگيرندگان، مخالفت با تاكيد صرف بر حافظه و حفظ طوطي‌وار مطالب، تاكيد بر مشاركت فعال و آزادي عمل دانش‌آموزان و يادگيرندگان در فرايند آموزشي، تشويق به خودانديشي و تفكر متاملانه كه در هر دو ديدگاه به‌وضوح ديده مي‌شود.

Teaching Philosophy for Children as a dialogue-based educational approach aiming at fostering caring, creative, and critical thinking has been the focus of some local studies in recent years. Meanwhile, critical education with its great impact on educational areas in the last decades of the twentieth century has not received enough attention. While reviewing the origins, nature, and characteristics of critical education, this paper attempted to explain Freire’s- a prominent critical educator- viewpoints regarding this approach. The inferences obtained from the study suggested similarities between critical approach and teaching Philosophy for Children Program including development of critical thinking and awareness, problem-posing, community of philosophical inquiry and cultural circle, and dialogic teaching, Moreover, the study indicated that both approaches oppose rote memorization , emphasize students’ active participation and freedom of action in the process of learning, encourage self-reflection and reflective thinking and consider teachers as facilitators