تحليل محتواي كتاب‌هاي درسي دوره راهنمايي تحصيلي بر اساس مولفه‌هاي هوش هيجاني الگوي توانايي محور ماير و سالووي

Content analysis of guidance school textbooks based on Mayer and Salovey ability-based model of emotional intelligence

هدف پژوهش حاضر تحليل محتواي كتاب‌هاي درسي دوره راهنمايي تحصيلي بر اساس مولفه‌هاي هوش هيجاني بوده است. جامعه آماري پژوهش شامل كتاب‌هاي درسي دوره راهنمايي و نمونه آماري 9 كتاب از كتاب‌هاي درسي اين دوره راهنمايي (فارسي سال اول، دوم و سوم، تاريخ سال اول، دوم و سوم و تعليمات‌ديني سال اول، دوم و سوم) مي‌باشد. مولفه‌هاي هوش هيجاني شامل ادرك و شناسايي هيجان، درك هيجان، كاربرد هيجان و مديريت هيجان بر اساس نظريه هوش هيجاني ماير و سالووي است‌. در تحليل محتواي كتاب‌ها‌، متن تمام دروس اعم از كلمات، جملات و تصاوير كه حاوي پيام هيجاني بودند وهمچنين ميزان و چگونگي پرداختن به مولفه‌هاي هوش هيجاني در متن دروس، پرسش‌ها و تمرين‌ها و تصاوير كتاب مورد تحليل قرار گرفتند. تحليل داده‌ها نشان داد كه ميزان توجه كتاب‌ها به هريك از مولفه‌هاي هوش هيجاني متفاوت مي‌باشد؛ به‌گونه‌اي كه ادراك و شناسايي هيجان بيشتر از مولفه‌هاي درك، كاربرد و مديريت هيجان مورد توجه قرار گرفته است. همچنين كتاب‌هاي فارسي بيشتر از كتاب‌هاي درسي تاريخ و تعليمات ديني در برگيرنده مولفه‌هاي هوش هيجاني بوده است. در كتاب‌هاي تاريخ پيام‌هاي هيجاني در حد اندك بوده و محتواي كتاب‌ها عمدتاً به شرح مختصري از رويدادهاي تاريخي پرداخته‌اند.

This study was conducted with the goal of content analysis of guidance school textbooks based on emotional intelligence components. Out of 33 guidance school textbooks for the three years, 9 textbooks in field of Persian literature, religious education and history were selected. Content of textbooks were analyzed based on ability model of Mayer and Salovey’s four components of EI including: 1) Perception and identifcation of emotion, 2) Use of emotion, 3) Understanding of emotion and 4) Management of emotion. When analyzing the content of textbooks, all parts of lessons including words, sentences, questions, exercises and images were investigated in order to make clear their emotional messages and to what degree they deal with emotional intelligence components. Findings indicated that textbooks had emotional messages, but not in systematic and purposeful manner to foster EI. Out of three studied fields, literature had more contribution for EI education, whereas the contribution of history was not considerable. History textbooks were confined only to the description of historical events. It seems that the degree of attention to emotions and abilities of EI is affected by one way emphasis of education system on cognitive goals, in addition to the cultural musts and values. On the other hand, the newness of EI education in education theorizing and policy making could also be considered when dealing with the components of EI.