تحليل و بررسي رويكرد توماس آكوييني به برهان صديقين ابن‌سينا

An Analysis and Investigation of Thomas Aquinasʹʹ Approach to Ibn-Sinaʹʹs ʹʹDemonstration of Seddiqinʹʹ

در اين مقاله درصدد حل اين مسيله هستيم كه چرا توماس آكوييني با آنكه بسياري از مباني مابعدالطبيعي ابن‌سينا را مبناي فلسفه خود ساخته است، در نظام فلسفي خود برهاني از سنخ برهان صديقين ابن‌سينا اقامه نكرده است؟ براي حل اين مسيله در بخش نخست مقاله مباني مابعدالطبيعي برهان صديقين ابن‌سينا چون تمايز وجود و ماهيت، عروض وجود بر ماهيت، تشكيك در مفهوم وجود، معناي وجوب و امكان و نيز عليّت را بررسي كرديم و سپس تقريرهاي مختلف اين برهان را در آثار مختلف وي مورد تحليل قرار داديم. در بخش دوم مقاله مباني مابعدالطبيعي لازم براي طرح برهاني نظير صديقين در فلسفه توماس چون تمايز وجود و ماهيت، عروض وجود بر ماهيت، تشابه در مفهوم وجود، معناي وجوب و امكان و نيز عليّت بررسي نموديم. سپس تحليل‌هاي مختلف توماس‌شناسان از راه سوم و نيز تقريرهاي نزديك به راه سوم را در آثار ديگر وي مورد بررسي قرار داديم. در نهايت، به‌عنوان نتيجه اثبات نموديم كه راه سوم توماس، برهان صديقين نيست و براساس تحليل نظريه تشابه نشان خواهيم داد كه اگرچه برخي از تحليل‌هاي توماس‌شناسان از نظريه تشابه امكان ارايه برهاني صديقين در فلسفه توماس را در اختيار قرار مي‌دهد، بر مبناي برخي از تحليل‌هاي توماس‌شناسان ديگر از تشابه و نيز براساس انكار سنخيّت علّت و معلول ميان خدا و مخلوقات توسط توماس ممكن نيست كه برهاني صديقين در فلسفه توماس اقامه كرد.

We will try to solve the following problem in this article: although Thomas Aquinas has accepted many of Ibn-Sinaʹs metaphysical bases in his philosophy, why he has not presented a demonstration similar to the ʹSeddiqin demonstrationʹ? To solve this problem, I have first investigated Ibn-Sinaʹs metaphysical bases of the ʹSeddiqin demonstrationʹ such as the distinction between existence and essence, occurrence of being on essence, analogical gradation of the concept of existence, the meaning of necessity and possibility and also causality; then the different accounts of this demonstration in his different writings is analyzed. In the second part of this article, the metaphysical bases needed to propose a demonstration such as the ʹSeddiqin demonstrationʹ in the philosophy of Thomas, are investigated; such as the following bases: the distinction between existence and essence, occurrence of being on essence, similarity of the concept of existence, the meaning of necessity and possibility and also causality. Then I have investigated the different analysis of the researchers who study Thomas from the third method and have also studied the accounts close to the third method in his writings. Finally it is proved that Thomasʹ third method is not the ʹSeddiqin demonstrationʹ; and analyzing the theory of similarity, I will show that based on some analyzers of Thomasʹ theory of similarity and also based on his denial of the general resemblance of the cause and the caused between God and the creatures, it is not possible to pose the ʹSeddiqin demonstrationʹ in the philosophy of Thomas; although some other analysis of analyzers of Thomasʹ theory show the possibility of posing such a demonstration in his philosophy.