تاملي بر موانع تفكر انتقادي در برنامه درسي آموزش متوسطه

Reflection on the barriers to critical thinking in the curriculum of secondary education

هدف مقاله حاضر، بررسي كيفي و كمي يا همان روش تركيبي (Mix metod) موانع تفكر انتقادي در برنامه درسي آموزش متوسطه از ديد متخصصان برنامه درسي با تاكيد بر مهارت‌هاي تجزيه و تحليل، تركيب، ارزشيابي و قضاوت است. گرايش مورد نظر در پژوهش كيفي نظريه زمينه‌اي (Gt) و روش پژوهش كمي روش تحقيق پيمايشي است. جامعه مورد بررسي در بخش كيفي را متخصصان برنامه درسي شاغل در آموزش و پرورش كه بر دوره متوسطه اشراف دارند، تشكيل مي‌دهند كه از اين جامعه با نمونه گيري هدفمند تا رسيدن به اشباع 18متخصص برنامه درسي به عنوان موردهاي مطالعه انتخاب شدند. ابزار گردآوري داده‌ها مصاحبه‌هاي عميق بود. در بخش كمي جامعه مورد بررسي كليه متخصصان برنامه درسي و دبيران مقطع متوسطه شهر تهران است و حجم نمونه با عنايت به جدول مورگان براي كارشناسان 97 نفر و براي دبيران 375 نفر بر آورد گشت. از روش نمونه گيري تصادفي ساده براي انتخاب كارشناسان و خوشه‌اي چند مرحله‌اي براي انتخاب دبيران استفاده شد. ابزار گردآوري داده‌ها پرسشنامه محقق ساخته 24 سوالي بر مبناي مقياس 5 گزينه‌اي ليكرت است. جهت تحليل داده‌ها آزمون T تك نمونه مورد استفاده قرار گرفت. نتايج پژوهش كيفي بيانگر آن است كه مقولاتي مانند سياست‌ها و رسالت‌هاي نظام آموزشي و شرايط اجتماعي ـ فرهنگي جامعه و شرايط موجود در زمينه تربيت معلم، محتوا، اهداف و روش تدريس از موانع تفكر انتقادي است و نتايج پژوهش كمي در تاييد نتايج پژوهش كيفي حاكي از آن است كه كم توجهي به پرورش مهارت‌هاي تجزيه و تحليل ،تركيب، ارزشيابي و قضاوت از موانع عمده در مسير پرورش تفكر انتقادي به شمار مي‌رود.

The aim of this study is to investigate the factors that hinder critical thinking in the Iran high school curriculum. Both qualitative and quantitative research methods were exploited in this research. In the qualitative part, curriculum development experts participated through the deep interviews. 18 experts (educationalists) were chosen as the cases for study through biased sampling. For the quantitative episode, 97 curriculum development experts and 375 high school teachers in Tehran completed a questionnaire developed by the researchers. The qualitative results were concluded to a total of 27 primary concepts and seven main issues. The quantitative results were revealed that developing critical thinking in high school associated with some barriers, such as low attention paid to the skills of analysis, synthesis, ambiguity tolerance, risk taking, and accepting the opponent views