قلمرو فقه پزشكي و اخلاق پزشكي

The realm of medical jurisprudence and medical ethics

باتوجه به اين‌كه در كشور ما، رعايت قوانين اسلامي در عرصه‌هاي مختلف زندگي – از جمله انجام اعمال پزشكي - ضروري است و عملكردها نبايد مخالف با مباني فقه و اخلاق اسلامي ‌باشند، به‌نظر مي‌رسد كه پزشكان، علاوه بر داشتن صلاحيت‌هاي علمي و قانوني، مي‌بايد با احكام فقهي و ضوابط اخلاقي مرتبط با حرفه‌ي خود، بر اساس اين مباني آشنايي پيدا كنند كه اولاً: دانش فقه، مجموعه‌ي فراگيري از احكام را ارايه مي‌كند كه از قرآن، احاديث پيامبر و معصومان، اجماع فقها و عقل استنباط شده و پاسخگوي نيازهاي فردي و اجتماعي در شرايط و موقعيت‌هاي گوناگون هستند و ثانياً: اصول اخلاقي در قرآن، روايات و اظهارات انديشمندان و علماي دين، به تفصيل بيان شده و مي‌توان ضوابط اخلاق پزشكي را درحد تخصصي از آن‌ها استخراج كرد. در اين مقاله، به مرور متون معتبر فقهي، اخلاقي و پزشكي به منظور استخراج مطالب مرتبط با فقه و اخلاق پرداخته شده، اظهارات و تحليل‌هاي فقيهان و انديشمندان گذشته و معاصر درباره‌ي قلمرو فقه پزشكي و اخلاق پزشكي و وجوه اشتراك و اختلاف آن‌ها، شناسايي و بررسي شده‌اند. بر اساس نتايج به‌دست آمده، فقه پزشكي براي هر رويداد و پديده‌اي در حيطه‌ي پزشكي كه معمولاً جنبه‌ي بيروني دارد، به تعيين حكم مي‌پردازد و مكلفان وظيفه دارند آن‌ها را به‌عنوان حكم خداوند، اجرا نمايند. اما اخلاق پزشكي، شامل ضوابط و مقررات بسيار وسيع و متنوع مرتبط با هرگونه عملكرد و رويداد بيروني و دروني در حوزه‌ي پزشكي است كه عموماً باعث ارتقاي كيفي گرديده، ممكن است همسان يا متفاوت با احكام فقهي باشند و عليرغم مطرح‌شدن آن‌ها به‌صورت دستورالعمل، تاكيد به پيروي از آن‌ها همانند الزام به اجراي احكام فقهي نيست.

Medicine is a branch of health science with the purpose of maintaining health and health promotion, diagnosis, treatment and prevention of diseases, and rehabilitation of patients. In addition to possessing academic qualifications and legal training, physicians and service providers should be familiar with moral and jurisprudential considerations in their profession, as is rationally and logically expected. Respect for moral values and legal principles is important since on the one hand it gives the service provider a feeling of fulfillment, and on the other hand it causes the patient to feel satisfied with the service offered. Islamic laws must be observed in all aspects of life in our country and medical practices are not an exception. Therefore it is necessary for all practices to be approved by jurists and to comply with the principles of Islamic jurisprudence and ethics. Consequently, practitioners need a thorough understanding of Islamic laws and ethics in order to be considered qualified. In this regard it should be remembered that Islamic jurisprudence, or Sharia refers to a set of laws and rules of life defined by the Quran and its interpretation and explanation by the great Prophet of Islam (SAW) and Imams (AS). In Islamic culture, law and medicine are closely related to each other. Many physicians are staunch followers of the Islamic jurisprudence and try to observe them in their diagnostic and therapeutic approaches, and in cases where they have dilemmas and are not certain what course of action to take, religious standpoint is what guides them to make the right decision. In recent decades, physicians have tried to apply Islamic laws in the context of medical or jurisprudential problems. This article investigates the realm of medical jurisprudence and medical ethics.