مروري برمباني اخلاق پزشكي در كتاب قانون بوعلي ‌سينا

Review of medical ethics in Avicenna’s book; Canon of Medicine

از زمان شكل‌گيري علم پزشكي، اخلاق جزيي لاينفك از آن به‌شمار مي‌آمده است؛ ازاين‌رو انتظار مي‌رود ابن‌سينا پزشك سرآمد و مولف كتاب قانون در طب با اخلاق پزشكي مانوس بوده و در اين عرصه، مباني و اصول اخلاقي را مطرح كرده باشد. به منظور دستيابي به اطلاعات لازم در خصوص مباني اخلاق پزشكي در كتاب قانون در طب اين موضوع، در سه محور عملكرد پزشكي ابن‌سينا، پژوهش‌ها و نگرش فلسفي وي به اسلام و اصول اخلاقي آن مورد بررسي قرار گرفته است. اطلاعات اين مقاله از جست‌وجوي جلدهاي مختلف كتاب قانون و كتب و مقالات گوناگون نگاشته‌شده در زمينه‌ي اخلاق در پزشكي و ابن‌سينا به‌دست آمده است. در اين كتاب ابن سينا اولين شرط لازم براي طبابت را آگاهي و تسلط پزشك برعلم طب و بخش‌هاي مختلف آن، اعم از تشخيص، درمان، پيش‌آگهي، پيشگيري و توان‌بخشي بيان كرده است تا از اين طريق، آسيب و ضرري به بيمار نرسد. از نكات اخلاقي ديگر كه در تاليف كتاب قانون مشهود است، استفاده از منابع علمي و اطلاعات موثق مختلف با ذكر منابع است. از سوي ديگر، اين طبيب با اعتقاد قلبي به موازين اخلاقي و شرعي اسلام، در قبال حكيم مطلق و بندگان وي از جمله بيماران، احساس تعهد و مسووليت مي‌كرده است. عليرغم عدم اختصاص بخشي از كتاب قانون به اخلاق پزشكي، متن و محتواي آن، سرشار از توصيه‌هاي اخلاقي و مطالبي است كه انسان را محور اصلي فعاليت‌هاي پزشكي قرار داده است.

Avicenna wrote many great books and articles such as Canon of Medicine which is his most important medical work. This study has been conducted in order to provide the necessary information on Avicenna’s adherence to ethical principles and ethical norms in Canon. Three aspects including his medical practice, researches and philosophical attitude have been studied. Avicenna offers some valuable guidelines on the ethics in medicine in Canon. The first necessary condition for the practice of medicine is to comprehend medicine. Congruently, Avicenna emphasizes in his book that the doctor must be masterful. The use of scientific resources and valid information with citation to the references is one of the ethical subjects that are highlighted in this book. Avicenna has put much emphasis on ethical principles as a religious issue in medical practice. He believed in Islam and Islamic ethics and felt responsible toward God and his creations including humans. Although in Canon there is no chapter specifically devoted to medical ethics, there are numerous ethical references that focus on humans as the main target of medical activities. It offers recommendations regarding ethical issues such as how to treat patients and minimize hazards. In brief, the book of Canon represents many humanistic ideas.