بررسي مفهوم «عدد چهار» و «حجاب» در نگاره هفتادهزار پرده معراج نامه شاهرخي

An Investigation of “Number 4” and Quadruple “Veils” in the Miniature of Seventy Thousand Veils of Shahrokhi’s Meraj Nameh

نگاره‎ هفتاد‎هزار ‎پرده يكي از نگاره‎هاي كتاب معراج نامه شاهرخي است. يكي از مهم ترين نكاتي كه با اولين نگاه به اين نگاره به ذهن متبادر مي شود، تقسيم بندي منحصر به فرد قاب آن به چهار پرده عمودي است كه شايد نظير اين نوع تركيب بندي در نگارگري ايراني كم نظير و حتي بي نظير باشد. با توجه به نام نگاره و همچنين مضموني كه نگاره متضمن آن است، سوالاتي مطرح مي‎شود: چرا از تقسيم‎بندي «چهار» گانه، براي نمايش «هفتادهزار» پرده استفاده شده؟ آيا استفاده از تعداد «چهار» پرده تعمدي بوده است؟ آيا مي‎توان بين چهار پرده به كاررفته و حجاب هاي چهارگانه ارتباطي يافت؟ مسيله مورد نظر در اين مقاله بررسي واژه حجاب در فرهنگ اسلامي، بيان ارتباط ميان حجاب و عدد چهار، و نشان دادن اين است كه تقسيمِ چهارگانه نگاره براي نشان دادن مفهوم حجاب هاي چهارگانه در اسلام به كار مي رود. از ديدگاه عرفان اسلامي حجاب ها چهارند كه همان صفات رذيله انساني هستند و مانع از رسيدن انسان به حقيقت واقعي مي شوند. تقسيم بندي چهارتايي نگاره نشان دهنده همين موانع چهارگانه دروني است. هدف از اين تحقيق نشان دادن اين مطلب است كه هفتاد‎هزار حجاب نور و ظلمت همان حجاب‎هاي چهارگانه‎اي هستند كه در نهاد انسان وجود دارند؛ با توجه به اين حديث نبوي كه: «شيطان من مسلمان شده است»؛ اين حجاب‎ها از پيش روي پيامبر(ص) در شب معراج كنار رفته است و درواقع چهارگانگي تقسيم بندي نگاره معناي كناررفتن حجاب را در خود مستتر دارد. در اين مقاله مي بينيم كه يكي از والاترين مفاهيم اسلامي– حجاب- در اين نگاره مورد توجه قرار گرفته و به عنوان موانع نفساني در مسير لقا پروردگار مطرح مي شوند كه از مقابل ديدگان پيامبر (ص) كنار رفته است و به همين دليل از چهار پرده رنگي استفاده شده است. روشي كه در اين مقاله مورد استفاده قرار گرفته است، توصيفي-تحليلي و نحوه گردآوري اطلاعات ازطريق منابع كتابخانه اي است.

The miniature of seventy thousand veils is one of the miniatures of Shahrokhi’s Meraj Nameh (Book of Ascension). One of the most significant points springing to mind at first glance is the unique division of the frame of this miniature into four vertical veils which is probably without equal in Persian painting. A number of questions come to the mind regarding the name and theme of this miniature: (1Why has quadruple division been used for representing seventy thousand veils? (2 Has the usage of “four” veils been intentional? (3 Is there any relationship between the used four veils and quadruple veils? This article tries to study the word Hijab (veil) in Islamic culture, express the relationship between Veil and Number 4, and show that the quadruple division is used for showing the concept of quadruple veils in Islam. According to Islamic mysticism, there are four types of veils which are the very vicious characteristics of mankind and prevent him reaching the Truth. The quadruple division of the miniature represents the quadruple internal impediments. The aim of this study is to show that the seventy thousand veils of light and darkness are the same as quadruple veils in the nature of mankind. Regarding the Nabavi Hadith (prophetic saying) that “my Satan has converted to Islam”, these veils were taken off the eyes of the Prophet in the night of Ascension and, in fact, such quadruple division implies taking off the veil. The method of this research is descriptive-analytic and the data is collected via library sources.