تصوير شاهانه و بازنمايي قدرت در قاجاريه مطالعه تطبيقي هنر دوره فتحعليشاه و ناصرالدينشاه قاجار در گفتمان قدرت

The King’s Portrait and the Representation of Power in Qajar Era Comparative study of power discourse in the art of Fath-Ali-Shah & Nasser-Aldin Shah’s eras

ارايه تصوير شاه در هر دوره اي، مفاهيم و مقاصد خاصي براي حكومت به همراه داشته و از جنبه هاي مختلفي به آنها پرداخته شده است. در پژوهش حاضر به بررسي دلايل و چگونگي حضور تصوير شاهانه در آثار هنري و مطالعه تطبيقي بين دو دوره فتحعلي شاه و ناصرالدين شاه مي پردازيم تا ازطريق بررسي رابطه بين هنر و سياست، تغييرات بازنمايي و روشهاي بصري مورد استفاده براي انتقال اهداف مورد نظر حكومت و تفاوتهاي ميان آنها را در هريك از دوره ها آشكار كنيم. فرضيه پژوهش حاضر، تاثير متفاوت ابزار و سازوكارهاي هنري هر دوره بر بيان اقتدار، اِعمال قدرت و مشروعيت و كاربرد آن است. در اين پژوهش با استفاده از روش توصيفي و به كارگيري نمونه آثاري با تصوير شاهانه و بررسي هاي تاريخي به تحليل و مقايسه ساختارهاي دو دوره مذكور مي پردازيم. نتايج مبيّن آن است كه به رغم حضور هردو پادشاه در يك سلسله و اينكه ظاهراً بايد در هردو دوره با يك هدف به تكثير تصوير شاه بر آثار هنري و توليدات گوناگون پرداخته شده باشد، در واقع كاربرد تصوير فتحعلي شاه به دلايل گوناگون سياسي و اجتماعي، در عين مصرف داخلي در كشور، بيشتر براي نمايش شكوه باستاني به ارث رسيده به سلسله نوپاي قاجار و اثبات اقتدار به قدرت هاي اروپايي بوده است و حضور ناصرالدين شاه حتي برروي اسكناس و روزنامه، همزمان با تغييرات بسيار در درجه رويت پذيري شاه، كه متاثر از تغيير تكنولوژي و عامل تحول در گفتمان آن دوره بود، بيشتر براي تحكيم پايه هاي قدرت در حال از دست رفتن در جامعه داخلي كاربرد داشته است.

In each historical period, the King’s portrait has its own meaning and specific purpose for his reign and it has been discussed from different aspects. This article investigates comparatively the causes and conditions of the presentation of the King’s portrait on artistic works of Fath-Ali-Shah and Nasser-Aldin-Shah’s periods in order to reveal the dominant opinions of representation in each era through studying the relationship between art and politics, the changes in visual representation and the methods used to transfer the desired goals in each of the courses and the differences between them. The hypothesis of this study is the different influence of tools and mechanisms of each artistic period on the expression of authority, power, its application and legitimacy. By using a descriptive-historical method, this article analyzes and compares the structures used for representing the King’s portrait in each of these two periods. As a conclusion, it seems that although the two kings belong to the same dynasty and thus there should be the same goal for generating the King’s portrait on various products, due to socio-political reasons and changes, the use of Fath-Ali-Shah’s portraits at that time was to show and prove his authority and hereditary glory of an ancient monarchy to the European powers. On the other hand, as a result of technological changes, in Nasser-Aldin-Shah’s era the visibility of the King and the discourse of that period changed a lot and thus the portrait of the King, even on banknotes or in newspapers, was used mainly to consolidate the bases of power in the society.