نظري بر انديشه ها و آثار فلسفي، عرفاني حكيم قايني

A view of thoughts, philosophical and theosophy works of Hakim Gaeni

نظري برانديشه ها وآثار فلسفي، عرفاني حكيم قايني محمد آذري چكيـده از آنجا كه پيشرفت هاي مادي و معنوي زندگي انسان در مسير سعادت، در گرو نوع انديشيدن اوست، در طول تاريخ همواره مرداني بزرگ سعي در تكاپوي علمي و فكري انسان داشته و همواره در صدد آن بوده اند تا پله هايي از نردبان دانايي و خرد را طي نماينـد. حكيم «كافي بن محتشم قايني» ازجمله اين بزرگان در ايران است كه صاحب 12 اثر خطي در موضوعات فلسفي، كلامي و عرفاني است. وي از بزرگان عهد صفوي و در رديف علمايي بزرگ چون شيخ بهايي قرار مي گيرد. با اين وجود تاكنون علي رغم غناي انديشه هاي حكيم، آثار و نظرات او بصورت خطي و تك نسخه، در گنجينه هاي كتب خطي بدور از ديدگان محققين محفوظ مانده است. اگر چه مجموعه پنج مقاله از مقالات فلسفي و عرفاني وي استنساخ شده ولي تاكنون هيچ گونه ترجمه و يا شرحي برآن صورت نگرفته است. مقاله حاضر، ضمن معرفي اجمالي از شخصيت حكيم كافي قايني، تلاشي است تا بخشي از آرا و نظرات وي پيرامون وجود و مراتب آن، مباحث اتحاد عاقل و معقول، نفس و موضوعات مرتبط آن، توانايي هاي نفس در عرفان و نقش محوري نفس در اخلاقيات، اشاره اي به معادِ نفوس و مساله تناسخ از ديدگاه حكيم كافي قايني مي باشد. به طور كلي در اين مباحث و ساير آرا حكيم، غالب بودن انديشه فلسفي و استدلالي، از ويژگي هاي مهم و برجستـه او مي باشد. وي صاحب اثر مهم التسهيل است كه در قالب فنون، مقالات و فصول مباحث فلسفي آن در سه جلد تنظيم گرديده است. علاوه بر آن رساله الشجره الطيبـة في اثبات الحركـه اوج انديشه فلسفي او را نمايان مي سازد. واژگان كليدي: حكيم قايني، فلسفه، اسرار لآيات، التسهيل، المستوره.

A view of thoughts, philosophical and theosophy works of Hakim Gaeni Mohammad Azari Abstract Since the material and spiritual progressions of human life in prosperity direction is dependent to the kind of his speculation, the great men during the history perpetually tried in searching human’s scientific and intellectual thoughts and continually attempted to traverse the rung of the ladder of wisdom and knowledge. Hakim “Kafi Ibn Mohtasham Gaeni” is among this great men in Iran who is the owner of 12 manuscripts in the field of philosophic, verbal art and theosophy. He was among the great men of Safavid dynasty and rests in the rank of the learned men like sheik Baha’i. But so far, in spite of the richness of this theologian’s speculations, his works and ideas in the form of inscriptions and manuscripts in the treasures of handwritten manuscript have been reserved from the sight of researchers. Although the five sets of his philosophic and theosophy articles have been copied, but so far any translation or description of it have not yet been accomplished. This article, meanwhile in a brief introduction of the personality of Hakim Kafi Gaeni, is an attempt to represent some part of his opinions and ideas about existence and its hierarchy, topics of the solidarity between wise and rational science, passion and its related subjects, the abilities of passion in theology and the main role of passion in ethics, a reference to resurrection of passions and the issue of metempsychosis from the viewpoint of Hakim Kafi Gaeni. Generally in these topics and the other opinions of this wise man, overcoming of philosophical and logical thought is the main and prominent peculiarities of him. He is the owner of the main work, Altashyl which in the form of techniques, articles and chapters, its philosophical subjects has been drown up in three volumes. In addition of it, the epistle Alshjirat Altayebah Fi Isbat Alharikat reveals the highest peak of his philosophical solicitude. Key words: Hakim Gaeni, Philosophy, Asrar Alayat, Altashyl, Almastorah.