مطالعه پارامترهاي كيفيت آب رودخانه تجن با استفاده از تكنيكهاي آماري چند متغيره

Investigation of Water Quality Parameters in Tadjan River using Multivariate Statistical Techniques

آلودگي آب در دهه هاي اخير تهديدي جدي براي انسان و اكوسيستم هاي طبيعي تلقي مي شود به طوري كه بررسي تغييرات كيفيت آب يكي از موضوعات مهم جهت استفاده بهينه از آن است. براي ارزيابي كيفيت آب، بايد چند عنصر (پارامتر) در يك دوره زماني خاص اندازه گيري و مطالعه شوند. در اين تحقيق، اولويت بندي پارامترهاي كيفيت آب، ارتباط بين آنها و همچنين موضوع معدني يا غيرمعدني بودن آنها در طول 3 سال (1385-1382) در رودخانه تجن مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور آمار ماهانه 10 پارامتر، شامل TDS]،EC ، K+، Na+،Cl? ، SO42?، Ca2+،Mg2+ ،SAR و [HCO3? در 3 ايستگاه علي آباد، كرچا و سليمان تنگه با روشهاي آماري آناليز مولفه هاي اصلي (PCA) و آناليز خوشه اي (CA2+) تجزيه و تحليل گرديد. با استفاده از نتايج PCA مشخص شد كه به منظور كنترل كيفيت آب رودخانه، در علي آباد بجز SAR] و[SO42? ، در كرچا بجز [HCO3?] و در سليمان تنگه بجز Mg2+]، Ca2+و [HCO3? همه پارامترها در اولويت قرار دارند. توسط CA نيز مي توان دريافت كه عامل عناصري مانند Mg2+]، Ca2+ و [HCO3? سازندهاي كربناتي يعني آهك ها و دولوميت هاي منطقه مي باشد، همچنين عامل K+] و [Cl? شيست ها و عامل پارامتر هاي SAR]،Na+ و [SO42? رس، مارن، ديوريت و توف سبز مي باشند.

Water pollution is one of the crucial issues which affect human and environmental ecosystems in the world. This necessitates investigation on water quality to do better management over water resources. To evaluate water quality some parameters should be measured in a specific temporal period. In this study focus is on prioritization of water quality parameters, finding relationship between them and also to explore their mineral or non-mineral origin. To do this study, period of 3 years (2003-2006) data were selected in Tadjan river. In this period, monthly data of 10 parameters including TDS, EC, K+, Na+, Cl?, SO42?, Ca2+, Mg2+, SAR and HCO3? were analyzed in 3 stations (Aliabad, Korcha and Soleiman tange) using principal component analysis (PCA) and cluster analysis (CA) techniques. The results of PCA technique show that all parameters play important role in river’s water quality except SAR and SO42? in Aliabad, HCO3? in Korcha and Mg2+, Ca2+ and HCO3? in Soleiman tange. CA technique represents that source of Mg2+, Ca2+ and HCO3? can be attributed to karstic formations in the region like Carbonate Rock (Lime stone and Dolomite). Source of K+ and Cl? can be related to Schists and SAR, Na+ and SO42? might be related to Clay, Marl, Diorite and green Tuff.