بررسي برخي خصوصيات جنگل‌شناسي و رويشگاهي درخت اوري در استان سمنان

Investigation on some silvicultural and habitat characteristics of Quercus macranthera F. & M. at Semnan Province of Iran

اين تحقيق به‌منظور شناخت ويژگيهاي رويشگاهي گونه اوري (Quercus macranthera Fisch et Mey) در منطقه رودبارك استان سمنان انجام شده است. اوري گونه غالب جنگلهاي مرتفع شمال ايران است. اين گونه در استان سمنان در دو منطقه شمال شاهرود و شمال سمنان (ابتداي حوضه تجن) در ارتفاعات فوقاني گسترش دارد. در منطقه رودبارك در شمال سمنان از ارتفاع حدود 1700 متر تا 2000 متر بالاتر از سطح دريا به‌صورت تك درخت و از 2000 تا 2500 متر به‌صورت گونه غالب و اصلي ظاهر مي‌شود و به‌طور كلي در شيب شمالي پراكنش بيشتري دارد. براي مطالعه خصوصيات رويشگاهي و جنگل‌شناسي اين گونه در همين منطقه 42 پلات براي اندازه‌گيري مشخصههاي رويشي و در 34 پلات از اين تعداد اندازه‌گيريهاي مربوط به مشخصه‌هاي خاك شامل بافت خاك (درصد رس، شن و لاي)، كربن آلي، آهك و اسيديته اندازه‌گيري بعمل آمد. ميزان اسيديته در رويشگاه‌هاي اوري بين 2/5 الي 1/8 متغير است. خاك در نواحي پراكنش اوري در شكلهاي مختلف زمين شامل دامنه، دره و اراضي مسطح اغلب داراي بافت لوم- رسي- شني است، ولي در يالها لوم- رسي است. بافت خاك در جهت‌هاي جغرافيايي شرقي و شمال، لوم- رسي- شني و در جهت‌هاي جنوبي و غربي لوم مي‌باشد. كربن آلي در سه جهت شمالي، شرقي و غربي كه از رطوبت بيشتري برخوردارند تقريباً يكسان بوده و به‌ترتيب 57/1، 69/1 و 95/1 درصد مي‌‌باشد، ولي مقدار آن در جهت جنوبي 48/0 درصد است كه با ساير جهت‌ها اختلاف معني‌داري را نشان مي‌دهد. حداقل و حداكثر مقدار آهك در رويشگاه‌هاي مورد مطالعه به‌ترتيب 9/0% (جهت غربي) و 20% (جهت جنوبي) اندازه‌گيري شد. نتايج نشان داد كه بلندترين درخت اوري با 23متر ارتفاع در منطقه مسطح و قطورترين درخت اندازه گيري شده با 255 سانتي‌متر قطر بر روي دامنه شمالي قرار داشت. بيشترين ارتفاع و حجم درخت اوري در ارتفاع 2200 تا 2500 متري از سطح دريا ديده شد و حداكثر حجم تك درخت اوري با 81/19 سيلو در دامنه شمالي مشاهده گرديد. بيشترين زادآوري اوري در جهت شرقي مشاهده شد. در مجموع زادآوري تمامي گونه‌ها بيشتر در دامنه شمالي مشاهده گرديد.

Quercus macranthera is a dominant tree species of high elevation parts of north forests of Iran (Caspian region). It is distributed at high elevation area of Semnan and Shahrood cities of Semnan province at two types: 1. Scattered between 1700 and 2000 m. a.s.l. and 2. dense as dominant species between 2000 and 2500 m. a.s.l. and often on north aspects. In onder to study the silvicultural characteristics and site demands of this species, 42 sample plots were laid out on different land forms and geographical aspects, which In 34 plots, soil properties, including texture (clay, sand and loam), organic carbon, lime and acidity were studied. The results showed that pH varied between 5.2 and 8.1 and soil texture was almost sandy clay loam in all land forms, with an exception of clay loam on ridges. soil texture on north and east aspects was sandy clay loam, whereas on south and west aspects was loamy. Organic carbon percentage at three humid aspects (north, east and west) was 1.57, 1.69 and 1.95 %, respectively, whreas at south aspect was 0.48 % and significantly different from the other three aspects (p < 0.05). The maximum and minimum percentage of lime was 20 and 0.9 at south and west aspects, respectively with significant difference (p < 0.01). The absolute maximum total height and diameter belonged to oak trees at flat land and north aspect, respectively. The greatest height and volume belonged to oak trees at 2200 to 2500 m. a.s.l. The absolute maximum volume belonged to an indivual oak tree (19.81 m3) on north slope. The maximum regeneration of oak trees was found at east aspect. Most of the forest species had the highest natural regeneration on north slopes.