مطلوبيت‌گرايي الهياتي بررسي ارزش‌هاي سازگار با مطلوبيت‌گرايي و ميزان انطباق و سازگاري آن با مباني اسلامي

Theological Utilitarianism A Review of the Values Compatible with Utilitarianism and the Rate of Its Compatibility and Conformity with Islamic Principles

برخي از اقتصاددانان مسلمان ضمن نقد حاكميت مطلوبيت‌گرايي در طرف تقاضاي اقتصاد متعارف، در تلاش‌اند با اضافه كردن متغيرها و پارامترهاي موردنظر اسلام، تابع مطلوبيت را براي رفتار مسلمانان بازسازي كنند. طرح اين رويكرد، اين سوال را مطرح مي‌كند كه آيا مي‌توان مشكل مطلوبيت‌گرايي را با گسترش دامنه مطلوبيت حل كرد. در اين مقاله، با استفاده از روشي تحليلي، اين فرضيه را مطرح مي‌كنيم كه ارزش‌هاي نهفته در تابع مطلوبيت نيوكلاسيك هرگز قابل جمع با اصول ارزشي اسلامي نيستند و در نتيجه هر نوع تلاشي بر قرار دادن اصول اسلامي در تابع مذكور بي‌حاصل خواهد بود. براي تاييد اين فرضيه، به بررسي انديشه‌هاي مطلوبيت‌گرايان الهياتي مي‌پردازيم كه تركيبي از انديشه مطلوبيت‌گرايي و ارزش‌هاي ديني است. يافته‌هاي اين تحقيق نشان مي‌دهد، اولاً پارامترها و متغيرهاي موردنظر اين دسته از انديشمندان مسلمان قبلاً توسط نسل اول مطلوبيت‌گرايان (مطلوبيت‌گرايان الهياتي) منظور شده است، ثانياً ارزش‌هاي مذكور حداكثر مي‌توانند ارزش‌هاي سازگار با نظريه امر الهي را به نمايش بگذارند. اين درحالي است كه تباين و تضاد ارزش‌هاي موردنظر اسلام با آنچه نظريه امر الهي بر آن تاكيد مي‌كند، بر هيچ كس پوشيده نيست. طبقه بندي JEL: Bo، B3، B40

Some Muslim economists who try to reconstruct the utilitarianism function for Muslims behavior by adding the variables and parameters which are confirmed by Islam criticize the dominance of utilitarianism on the demand part of economy in the ordinary sense. The proposition of this approach poses the question that whether or not the problem of utilitarianism can be solved by extending its scope. Using an analytical method, the present paper discusses the idea that the values laid in the function of neoclassic utilitarianism are mutually exclusive with value principles of Islam. As a result, any attempt to put Islamic principles in the aforementioned function will be futile. In order to expound this supposition, the author reviews the idea held by scholars about theological utilitarian, which is a combination of utilitarianism and religious values. The research findings show that, first, the parameters and variables sought by the Muslim thinkers were sought by the first generation of scholars who adhere to utilitarianism, (that is, theological utilitarian scholars). Second, the aforementioned values can at best present an image of the values which are compatible with "the theory of Divine Command", whereas we all know that there is a contradiction between the values proposed by Islam and those emphasized by Divine Command. JEL: B0, B3, B40.