تاثير مقادير نيتروژن، فسفر و كود دامي بر عملكرد پيكر رويشي، بازده، عملكرد و كيفيت اسانس بابونه كبير (L. Tanacetum parthenium)

Effects of different amounts of Nitrogen, Phosphor and bovine fertilizers on essential oil content and composition of Tanacetum parthenium L.

به منظور بررسي تاثير مقادير مختلف نيتروژن، فسفر و كود دامي بر عملكرد كمّي و كيفي اسانس گياه دارويي بابونه كبير (Tanacetum parthenium L.)، طرح آزمايشي فاكتوريل (سه عاملي) بر پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در سال 1389 در مزرعه تحقيقاتي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور واقع در غرب تهران (پيكان‌شهر) به اجرا درآمد. تيمارهاي مورد بررسي شامل مقادير مختلف كود نيتروژن از منبع اوره در سه سطح (60، 90 و 120 كيلوگرم در هكتار)، كود فسفره از منبع سوپرفسفات تريپل در دو سطح (60 و 80 كيلوگرم در هكتار) و كود گاوي در سه سطح (0، 15 و 30 تن در هكتار) بودند. در مرحله تشكيل غنچه، پيكر رويشي گياهان برداشت شده و ضمن محاسبه عملكرد، اسانس از اندامهاي هوايي به روش تقطير با آب استخراج شده و با دستگاههاي GC و GC/MS مورد آناليز قرار گرفت. نتايج بدست‌آمده نشان داد كه اثر سطوح مختلف كود نيتروژن بر عملكرد پيكر رويشي، درصد و عملكرد اسانس در سطح 1% معني‌دار بود. همچنين، كود نيتروژن بر درصد كريزانتنيل‌استات و سانتولينا‌تري‌اِن موجود در اسانس در سطح 5% تاثير معني‌دار داشت. كود فسفره بر درصد كريزانتنيل‌استات اسانس در سطح 5% تاثير معني‌دار داشت. كود گاوي نيز بر درصد اسانس در سطح 1% و بر عملكرد پيكر رويشي و اسانس، درصد كامفور، كامفن و سانتولينا‌تري‌اِن در سطح 5% تاثير معني‌دار داشت. اثر متقابل كودهاي نيتروژن و دامي بر عملكرد پيكر رويشي در سطح 5% معني‌دار بود. مقايسه ميانگين تيمارها نشان داد كه بيشترين درصد و عملكرد اسانس مربوط به تيمار مصرف 60 كيلوگرم كود نيتروژن در هكتار بود كه به‌ترتيب برابر 32/0% و 19 كيلوگرم اسانس در هكتار بود. در صورتي كه بيشترين عملكرد پيكر رويشي در تيمار 120 كيلوگرم نيتروژن در هكتار حاصل گرديد. همچنين استفاده از كود دامي منجر به افزايش درصد و عملكرد اسانس نسبت به شاهد گرديد. بررسي نتايج حاصل از طيف‌هاي GC و GC/MS در تيمارهاي مختلف، حكايت از آن دارد كه كاربرد مقادير مختلف كود دامي بر درصد تركيب‌هاي عمده اسانس موثر مي‌باشد.

For investigating the effects of nitrogen, phosphor and bovine fertilizers on essential oil content and composition of feverfew (Tanacetum parthenium L.), an experiment was arranged based on Complete Randomized Blocks Design, in three replication, from February 2009 to October 2010, at research farm of Research Institute of Forests and Rangelands. The treatments were: 1- nitrogen fertilizer in three levels (60, 90, 120 kg/ha), 2- triple superphosphate fertilizer in two levels (60 and 80 kg/ha) and the 3- bovine fertilizer in three levels (0, 15 and 30 tons/ha). The aerial parts of the plants were collected at the beginning of flowering and after drying their essential oils were obtained by hydro-distillation and analyzed by GC and GC/MS. The results showed that different levels of urea fertilizer had significant effects on essential oil percentage and yield at level of 1%. Also, nitrogen fertilizer had significant effects on percentage of chrysanthenyl acetate and santolina triene. Bovine fertilizer had also significant effects on oil percentage and yield, camphor, camphene and santolina triene percentage at level of 5%. The highest amounts of oil percentage (0.32%) and yield (19 kg/h) were obtained by application of 60 Kg/h urea fertilizer. In addition, GC and GC/MS analysis showed different levels of bovine fertilizer had significant effect on percentages of main components of feverfew essential oil.