مقايسه شاخص‌هاي RDI و SPI براي تحليل خشكسالي در مقياس ايستگاهي با تكيه بر خشكسالي كشاورزي (مطالعه موردي: قزوين و تاكستان)

Comparison of SPI and RDI in drought analysis in local scale with emphasizing on agricultural drought (Case study: Qazvin and Takestan)

شاخص SPI عليرغم سادگي و فراگير بودن آن نمي‌تواند بدون آزمون ديگر شاخص‌ها براي شرايط مختلف آب و هوايي به عنوان شاخصي ملي پذيرفته شود. شاخص RDI با همان ساختار SPI به علت بهر‌ه‌گيري از تبخير و تعرق پتانسيل در ساختار خود براي ارزيابي خشكسالي كشاورزي و هيدرولوژيكي از قابليت‌هاي ويژه‌اي برخوردار مي‌باشد. در اين تحقيق، دو شاخص مزبور به صورت موردي بر روي دو ايستگاه در دشت قزوين مورد آزمون قرار گرفتند. نتايج نشان دادند كه تفاوت معني‌داري ميان دو شاخص در ارزيابي و پايش خشكسالي وجود ندارد ولي شاخص RDI در مورد خشكسالي‌هاي بسيار شديد از حساسيت بيشتري برخوردار مي باشد. به نظر مي‌رسد كه در ارتباط با خشكسالي كشاورزي، درصورت موجود بودن آمار دراز مدت، شاخص RDI موفق‌تر از SPI عمل مي‌نمايد. براساس نتايج بدست آمده، قزوين خشكسالي‌هاي كشاورزي بسيار شديدي را تجربه نموده چنانكه در طول 60 سال گذشته حداقل يكبار خشكسالي با دوره بازگشت 50 سال و دو بار نزديك به 25 ساله را تجربه نموده است . اين امر وضعيت بحراني كشت ديم متكي بر رطوبت خاك ناشي از باران و لزوم توجه به كشت آبي را گوشزد مي‌نمايد. در عين حال ارزيابي هر دو شاخص از خشكسالي هيدرولوژيكي با توجه به اينكه پس از هر بار خشكسالي شديد منطقه دوره مرطوب مناسبي را تجربه ننموده، وضعيت شكننده منابع آب منطقه را نشان مي‌دهد. اين موضوع لزوم تقويت سيستم منابع آب منطقه و جلوگيري ازانتقال آب به استانهاي تهران و گيلان را خاطر نشان مي‌سازد.

The SPI index in spite of its simplicity could not be accepted as a national index for evaluating the drought condition of different climates in Iran. The RDI index with the same structure as the SPI but using PET has outstanding features for agricultural and hydrological drought recognition. In this research, the two indices were applied to evaluate the drought condition of Qazvin and Takestan. The results do not show sharp differences between the two indices with respect to the drought analysis, but the RDI showed more sensitivity to extreme conditions. It seems that the RDI is more powerful than the SPI in agricultural drought recognition. According to the achievements, Qazvin has experienced extreme drought from agricultural point of view which emphasize the inherent risk of rainfed farming in this area. In the meanwhile, both the two indices illustrated the fragile condition of the region based on their evaluation of the hydrological drought which in turn shows the necessity of empowering the water resources system in the region and stopping the water delivery toward neighboring regions like Tehran and Guilan provinces.