تجزيه و تحليل الگوهاي گسترش بي‌رويه رشد شهري به كمك هندسه فركتال

Analyzing Urban Sprawl Patterns through Fractal

در دهه گذشته حجم ادبياتي كه در مورد سنجش گسترش پراكنده يا بي‌رويه شهري است با سرعت افزايش پيدا كرده است. شيب تراكم، شاخص‌هاي رشد گسترده بي‌رويه كه خود مبتني بر يك سري شاخص‌هاي قابل اندازه‌گيري و نيز تكنيك‌هاي مشخص همانندسازي همگي رويكردهاي كمي هستند كه در مطالعات گذشته بكار گرفته شده اند. اخيرا آناليز فركتال در بررسي مناطق شهري بكار برده مي‌شود و نظريه فركتال شهرها ارايه شده است. اين مقاله مي‌كوشد گسترش بي‌رويه شهر استانبول را كه تا به حال موررد سنجش قرار نگرفته و خصوصيات آن مشخص نگرديده با بكارگيري شاخص‌هاي گسترش بي‌رويه و تجزيه و تحليل فرم شهر از طريق اناليز فركتال اندازه‌گيري نمايد. در اين مطالعه ميزان گسترش بي‌رويه شهر و واحدهاي همسايگي محاسبه و سپس به كمك شاخص‌هاي تراكم و نزديكي در شاخص رشد بي‌رويه منسجم شدند. بدين ترتيب الگوي گسترش بي‌رويه شهر در طول شش دوره بين1975تا2005شناسايي شده و سپس از طريق آناليز فركتال كميت فرم شهري استانبول در هر يك از اين شش دوره با توجه به ساز و كار گسترش بي‌رويه روند رشد آن تعيين و نشان داده شده است. يافته‌هاي ما نشان مي‌دهند زمانيكه الگوي رشد شهري متمركز تر است، ابعاد فركتال فرم شهري با شاخص گسترش بي‌رويه همبستگي دارد.اگر چه زمانيكه الگوي رشد شهري از فرم متمركز به نيمه خطي تغيير مي‌يابد، آنوقت همبستگي منفي بين ابعاد فركتال و شاخص گسترش بي‌رويه مشاهده مي‌شود.

Over the last decade, there has been a rapid increase in the amount of literature on themeasurement of urban sprawl. Density gradients, sprawl indexes which are based on a seriesof measurable indicators and certain simulation techniques are some quantitativeapproaches used in previous studies. Recently, fractal analysis has been used in analyzingurban areas and a fractal theory of cities has been proposed. This study attempts to measureurban sprawl using a sprawl index and analyses urban form through fractal analysis forcharacterizing urban sprawl in Istanbul which has not been measured or characterized yet. In this study, measures of sprawl were calculated at each neighborhood level and thenintegrated within sprawl index through “density” and “proximity” factors. This identifiesthe pattern of urban sprawl during six periods from 1975 to 2005, and then the urban formof Istanbul is quantified through fractal analysis in given periods in the context of sprawldynamics. Our findings suggest that the fractal dimension of urban form is positivelycorrelated with the urban sprawl index score when urban growth pattern is more likely“concentrated”. However, a negative relationship has been observed between fractaldimension and sprawl index score when the urban growth pattern changes from the concentrated to the semi-linear form.