نابرابري هاي منطقه اي در ايران

Regional Disparities in Iran

يكي از موانع اصلي و مهم در روند توسعه ي ملي، برهم خوردن تعادل و توازن منطقه اي به شمار مي رود. از اين رو اولين گام در برنامه ريزي منطقه اي، شناسايي جايگاه مناطق نسبت به يكديگر از نظر توسعه و علت نابرابري ها است. در اين پژوهش براي ارزيابي توسعه ي منطقه اي و نمايش نابرابري ها در سطح سرزمين 60 شاخص فرهنگي-اجتماعي، صنعتي، اقتصادي- جمعيتي، كالبدي - زيربنايي و بهداشتي- درماني مورد تحليل قرار گرفتند. از اين روي با بهره گيري از روش تحليل عاملي در هريك از بخش ها، عوامل و شاخص هاي تلفيقي استخراج گرديد و به عنوان ورودي در روش تاكسونومي مورد استفاده قرار گرفت. در نهايت از روش تحليل خوشه اي به منظور گروه بندي استان ها استفاده شد. نتايج حاصله نشان مي دهد كه در سال 1385 از مجموع 30 استان كشور، يك استان توسعه يافته، 4 استان نسبتاً توسعه يافته، 7 استان توسعه مياني، 19 استان توسعه نيافته و يك استان محروم بوده است. بنابراين، الگوي حاكم بر سازمان فضايي كشور، از الگوي مركز-پيرامون در توسعه منطقه اي پيروي كرده است، به طوري كه كليه استان هاي توسعه نيافته و محروم در نواحي حاشيه اي، مرزي و مناطق كوهستاني واقع شده-اند.اين نابرابري ها، برآيند و بازتابي از عوامل محيطي، اقتصاد سياسي، نارسايي هاي نظام برنامه-ريزي فضايي، بي توجهي به مديريت يكپارچه سرزميني و عدم هماهنگي سازمان هاي متولي در امر توسعه ي فضايي مي باشند.

One of the main obstacles on the way of national development is the disturbed regional balance. Therefore, the first step in regional planning is identifying the position of areas relative to each other regarding the development and disparities causes. To assess regional development in territory level in this study, in addition to showing disparities, we have analyzed 60 cultural - social, industrial, economic-demographic, physical- infrastructure and remedial- sanitary indicators. As the result, we extracted factors and composition indicators using factor analysis and utilized them as inputs of taxonomy methods. Finally, cluster analysis was used for grouping provinces. The results showed that there was one developed province, four relativity developed provinces, seven medium-developed provinces, nineteen underdeveloped provinces and one deprived province in 20006 among the 30 provinces. Dominant pattern on spatial organization of the country follows "Core – periphery" pattern in regional development in a way that all of the underdeveloped and deprived provinces are located in the margin, border and mountain areas. These disparities reflect environmental factors, political economy, and weakness of spatial planning system, inattention to land integrated management and the lack of coordination of responsible organizations in spatial development.