تعيين حد بهره ‌برداري مجاز گونه ‌هاي كليدي مراتع منطقه انجدان اراك

Determination of allowable use of the key species in rangelands of Arak-Enjedan

براي محاسبه ظرفيت مراتع تعيين حد بهره ‌برداري مجاز گونه هاي مهم و كليدي مراتع لازم و ضروريست. با داشتن مقادير دقيق اين فاكتور براي گونه ‌هاي مرتعي است كه مي توان ظرفيت واقعي مراتع را تعيين و از نابودي پوشش گياهي، خاك و كاهش منابع آب در اراضي مرتعي جلوگيري نمود.Artemisia aucheri ، Bromus tomentellus، Kochia prostrata، Asperula glomerata و Buffonia koelzii گونه هاي كليدي و مهم مراتع انجدان اراك مي باشند كه در اين پژوهش مورد مطالعه قرار گرفتند. در اين تحقيق ابتدا يك منطقه مناسب و كليدي به مساحت يك هكتار در مراتع انجدان انتخاب شده و در سال اول حصاركشي و قرق گرديد. از هر گونه40 پايه انتخاب شده و برداشت هاي 25، 50، 75 درصد و تيمار شاهد اعمال شد (هر 10 پايه يك تيمار). برداشت توسط قيچي باغباني و طي چهار سال به صورت ماهيانه و در فصل چراي منطقه انجام شد. تاثير بهره ‌برداري در سال هاي دوم تا پنجم با بررسي تغييرات در خصوصيات فنولوژيكي, توليد علوفه و بذر، شادابي، مرگ و مير و ساير خصوصيات گونه هاي گياهي منتخب مطالعه شد. نتايج نشان دادند كه افزايش ميزان بهره برداري موجب بروز مشكلات و زوال در توانايي هاي حياتي كليه گونه ها به ويژه در دو گونه Br.tomentellus و As.glomerata كه خوشخوراك تر مي باشند مي گردد. با بررسي اثرهاي برداشت در تيمارهاي منتخب بر روي پايه هاي گياهي، حد بهره برداري 25 درصد براي دو گونه Br.tomentellus و As.glomerata و حد بهره برداري50 درصد براي گونه هاي Ko.prostrata، Ar.aucheri و Bu.koelzii با بروز كمترين اثرهاي منفي در خصوصيات گياهي، مناسب تشخيص داده شدند. نتايج تجزيه واريانس داده-هاي علوفه نيز در قالب طرح پايه كاملاً تصادفي (CRD) در سطح يك درصد براي كليه گونه ها معني دار بود.

Determination of allowable use of the key species of rangelands is necessary to calculate the rangeland capacity. Actual rangeland capacity could be determined through having the exact values of this factor for rangeland species and the destruction of vegetation, soil and water loss on rangelands can be avoided. In this research, Artemisia aucheri, Bromus tomentellus, Kochia prostrata, Asperula glomerata and Buffonia koelzii were investigated as the key species of Arak Enjedan rangelands. A key area of one hectare was selected in Arak Enjedan rangelands and was fenced in the first year of the study. Then, 40 individuals were selected from each species and harvesting intensities of 25, 50, 75% and control treatment were implemented. Harvesting was done by a clipper monthly during grazing season for 4 years. The influence of harvesting was investigated in the second to fifth years through the study of changes in phenological characteristics, forage and seed production, vitality, and mortality and other characteristics of plant species. Results showed that increasing the harvesting intensity caused problems and decline of vital abilities of all species especially, As. glomerata and Br. tomentellus that are more palatable species. According to the results, an allowable use of 25% is recommended for Br. tomentellus and As. Glomerata while for Ar. aucheri, Ko. prostrata and Bu. Koelzii an allowable use of 50% was obtained with the least negative effects on plant characteristics. Results of the analysis of variance for forage production data were significant for all of the studied species in %1 level of probability.