زمين‌شيمي و خاستگاه كانسار رسي ندوشن (جنوب‌غربي صدوق، استان يزد)

Geochemical and genesis of Nodoushan clay deposit

كانسار رسي ندوشن در زون آتشفشاني ـ ‌‌نفوذي اروميهـ‌دختر در130 كيلومتري جنوب‌غربي شهرستان يزد، قرار دارد. بر اساس بررسي هاي صحرايي، كاني‌شناختي و زمين‌شيميايي، سنگ‌هاي موجود در منطقه از سنگ‌هاي آتشفشاني با تركيب داسيت، آندزيت، اليوين‌بازالت و سنگ‌هاي آذرآواري (توف بلورين) و سنگ‌هاي نفوذي ميكروگرانوديوريتي تشكيل شده اند. بر اساس نمودارهاي Zr/TiO2 نسبت به SiO2 و Nb/Y نسبت به Zr/TiO2 و با توجه به شواهد صحرايي، سنگ خاستگاه اين كانسار تركيب داسيتي دارد. نمونه‌هاي رسي به روشني در CaO، MgO، MnO و Na2O نسبت به سنگ خاستگاه تهي‌شدگي نشان مي‌دهند. نبود كاني‌هاي با دماي بالا از جمله پيروفيليت، ديكيت و حضور كاني‌هاي كوارتز، فلدسپار پتاسيم، كايولينيت، هالويزيت و ايليت در كانسار ندوشن نشان‌دهنده ي زون دگرسان آرژيليك نوع حدواسط است. در اين كانسار ميانگين عناصر Cr و Nb برابر ppm 26/11 است كه كمتر از مقدار آن براي ذخاير برون زا است. غلظت‌ بالاي Sr + Ba (ppm 33/1341) به علت تاثير فرآيندهاي گرمابي است. با توجه به تركيب كاني‌شناسي و زمين‌شيمي و نيز الگوي ارايه شده توسط پژوهشگران، كانسار ياد شده خاستگاه گرمابي دارد كه تا حدودي متاثر از فرآيند هوازدگي بوده است.

Nodoushan clay deposit is located about 130km southwest of Yazd city in the Uromieh-Dokhtar volcano-plutonic belt. Based on the field, mineralogical and geochemical studies, the rocks of Nodoushan area are of volcanic type and are composed of dacite, andesite and olivine-basalt, the pyroclastic type (crystalline tuff), and the microgranodioritic intrusive rocks. According to Zr/TiO2 versus SiO2 and Nb/Y versus Zr/TiO2 diagrams and field evidences, the mother rock of the deposit has dacite origin. The clay samples clearly indicate depletion of CaO, MgO, MnO and Na2O with respect to the original rock. The lack of high-temperature minerals such as pyrophyllite, dickite and, the presence of quartz, K-feldspar, kaolinite, halloysite and illite minerals in Nodoushan deposit indicate the alteration zone to be of intermediate argillic type. In this deposit, the average of Cr and Nb is 11.26ppm, which is less than the amount given for supergene deposits. High concentration of Sr + Ba (1341.33ppm) is due to the effect of hydrothermally processes. By referring to mineralogy, geochemistry as well as a model given by researchers, hydrothermal origin can be confirmed for Nodoushan clay deposit with some extent of weathering effect.