جذب جيوه از خاك آلوده توسط بوته برنج، مطالعه موردي: مزارع شهرك صنعتي آمل

Absorption of Mercury from Polluted Soil by Rice Plant (Case Study: Farms of Amol Industrial Suburban Area)

چكيده جيوه يكي از سمّي‌ترين عناصر سنگيني است كه در بسياري از صنايع توليد و به محيط دفع مي‌شود. مطالعات اندكي در رابطه با تجمع جيوه در خاك و ضريب تجمع زيستي و انتقال آن به گياه برنج كشت شده در مناطق صنعتي صورت گرفته است. لذا با اين هدف در اين تحقيق به‌طور تصادفي از 10 مزرعه برنج اطراف شهرك صنعتي آمل كه چندين سال با فاضلاب اين شهرك آبياري مي‌شدند، نمونه‌برداري با سه تكرار صورت گرفت. غلظت جيوه در نمونه‌هاي خاك و گياه با استفاده از دستگاه آناليز جيوه پيشرفته LECO مدل 254 AMA مطابق روش استاندارد ASTM D-6733 سنجش شد و پارامترهاي كيفي خاك اندازه‌گيري شدند. متوسط غلظت جيوه در خاك مزارع 012/0± 031/0 ميلي‌گرم در كيلوگرم به‌دست آمد. ميانگين غلظت جيوه در ريشه، ساقه و دانه به‌ترتيب 0163/0±074/0 ، 008/0±058/0 و 0083/0±051/0 ميلي‌گرم در كيلوگرم اندازه‌گيري شد. همچنين ضرايب انتقال و تجمع زيستي جيوه به‌ترتيب كمتر از 1 و 46/2 محاسبه شد. نتايج آزمون همبستگي پيرسون نشان داد كه ارتباط مثبت و معني‌داري بين غلظت جيوه در خاك با دانه و ارتباط منفي و معني‌دار بين pH و غلظت جيوه در خاك و ريشه وجود دارد. با توجه به يافته‌هاي اين تحقيق مي‌توان گفت كه گياه برنج قابليت بالايي براي جذب جيوه از خاك دارد.

Abstract Mercury has recognized as one of the most toxic heavy metals, which many industries generate and dispose to the environment. Few studies are done about mercury accumulation in soil and bioconcentration and transfer factor of mercury in rice plant cultivated in industrial areas. In this study samples were taken randomly from 10 farms in vicinity of Amol industrial suburban area with three replications. Samples were measured by the LECO AMA 254 Advanced Mercury Analyzer according to ASTM D-6733method. Also the parameters related to the quality of the soil were measured. The mean of mercury concentration in soil, root, stem and grain were found 0.031 ±0.012 mg/kg, 0.074 ±0.0163 mg/kg, 0.058 ±0.008 mg/kg and 0.051 ±0.0083 mg/kg respectively. The calculated transfer factor of mercury to various organs and bioconcentration factor were < 1 and 2.46 respectively. Pearson correlation test showed a positive correlation between mercury concentration in soil with mercury concentration in grain and also a negative correlation between pH with mercury concentration in root and soil. It is concluded that rice plant have high potential for phytoremediation of mercury from soil.