اثر ريزوباكترهاي محرك رشد گياه بر خصوصيات كمي و كيفي كنجد (Sesamum indicum L.) در شرايط استفاده از گياهان پوششي خلر (Lathyrus sp.) و شبدر ايراني (Trifolium resopinatum L.)

The effect of plant growth promoting rhizobacteria (PGPR) on quantitative and qualitative characteristics of Sesamum indicum L. with application of cover crops of Lathyrus sp. and Persian clover (Trif

استفاده از گياهان پوششي و ريزوباكترهاي محرك رشد گياه از جمله عوامل موثر در ارتقا سلامت كشت‌بوم‌ها به شمار مي‌روند. به منظور بررسي اثر گياهان پوششي و كودهاي بيولوژيك بر خصوصيات كمي و كيفي كنجد (Sesamum indicum L.)، آزمايشي در سال زراعي 89-1388 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد به صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. گياهان پوششي (كشت و فقدان ‌كشت خلر و شبدر ايراني) و چهار نوع كود بيولوژيك مختلف (شامل: نيتروكسين (داراي باكتري‌هاي Azotobacter sp. و Azospirillum sp.)، بيوفسفر (داراي باكتري‌هاي Bacillus sp. و Pseudomonas sp.)، بيوسولفور (Thiobacillus spp.) و شاهد (عدم استفاده از كود)) به ترتيب در كرت‌هاي اصلي و فرعي قرار گرفتند. نتايج آزمايش نشان داد كه اثر گياهان پوششي بر تعداد و وزن دانه در بوته، عملكرد بيولوژيك و عملكرد دانه معني‌دار بود، به طوريكه باعث افزايش نه درصدي عملكرد دانه شد. به طور كلي، كودهاي بيولوژيك در اكثر صفات مورد مطالعه در مقايسه با شاهد برتري داشتند. تيمارهاي نيتروكسين، بيوفسفر و بيوسولفور به ترتيب باعث افزايش 44، 28 و 26 درصدي عملكرد بيولوژيك نسبت به شاهد شدند. اثرات متقابل گياهان پوششي و كودهاي بيولوژيك بر تمامي صفات مورد مطالعه معني‌دار بود. بيشترين و كمترين شاخص برداشت به ترتيب در تيمارهاي گياه پوششي به علاوه بيوسولفور (1/22 درصد) وكشت و فقدان كشت گياهان پوششي به علاوه شاهد (3/15 درصد) بدست آمد. بيشترين درصد روغن و پروتيين دانه به ترتيب در تيمارهاي گياه پوششي به علاوه بيوسولفور (4/42 درصد) و گياه پوششي به علاوه بيوفسفر (5/22 درصد) حاصل شد. به طور كلي، يافته‌هاي اين پژوهش نشان داد كه با استفاده از گياهان پوششي و كودهاي بيولوژيك به عنوان جايگزيني بوم‌سازگار براي كودهاي شيميايي در كنار دست يافتن به مزاياي ناشي از گياهان پوششي، مي‌توان يك نظام زراعي متكي بر نهاده‌هاي طبيعي طراحي و اقدام به توليد سالم كنجد نمود.

Cover crops cultivation and application of plant growth rhizobacteria are the key factors to enhance agroecosystem health. A field experiment was conducted at the Research Farm of Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran, during growing season of 2009-2010. A split plot arrangement based on a complete randomized block design with three replications was used. Cultivation and no cultivation of Lathyrus sp. and Persian clover (Trifolium resopinatum) in autumn assigned to the main plots. The sub plot factor consisted of three different types of biofertilizers plus control, including 1-nitroxin (containing of Azotobacter sp. and Azospirillum sp.), 2- phosphate solubilizing bacteria (PSB) (containing of Bacillus sp. and Pseudomonas sp.), 3- biosulfur (containing of Thiobacillus ssp.) and 4- control (no fertilizer). The results showed the effect of cover crops on seed number and seed weight per plant, biological and seed yield was significant, as the seed yield increased of 9 %. In general, biofertilizers showed superiority due to the most studied traits compared to control. Nitroxin, PSB and biosulfur increased biological yield of 44, 28 and 26 % compared to control, respectively. Cover crops and biofertilizers interactions, showed significant effect on all studied traits, as the highest and the lowest harvest index resulted in cover crop combined with biofertilizers (22.1%) and cultivation and no cultivation of cover crops combined with control (15.3%), respectively. The highest seed oil and protein content resulted from cover crops plus biofertilizers (42.4%) and cover crops plus PSB (22.5%), respectively. In general, the results showed cover crops cultivation in combination with biofertilizers application could be an ecological alternative for chemical fertilizers, in addition of achieving advantages of cover crops. According to the results, it should be possible to design an ecological cropping system and produce appropriate and healthy sesame in agreement with ecofriendly agricultural production guidelines.