سحر و جادو، طلسم و تعويذ و دنياي زنان در عصر قاجار

Charm and Magic, Talisman and Spell, and Women World in Qajar Era

در ايران روزگار قاجار گرايش به خرافات و بهره‌گيري از طلسمات و تعويذ‌‌ها گسترده و عمومي بود. با اين حال بيش‌تر، و يا اساساً، عملي زنانه تعريف مي‌شد. اين نگرش ريشه‌ها و پايه‌ها و در ادامه آثار و پيامدهايي داشت و مقاله حاضر در‌صدد است پايه‌ها و پيامدها را بررسي و درباره چرايي و چگونگي به‌وجود‌آمدن اين تعاريف پرسش كند. مي‌توان ادعا كرد اساس مرتبط‌‌كردن زنان با پديده خرافاتْ چيرگي فكر و فرهنگي مردسالار بود كه زن را ذاتاَ ناقص و ضعيف تلقي مي‌كرد. پيامد اين تفكر نيز «زن‌هراسي» بود كه به محروميت زنان از بديهي‌ترين حقوق اجتماعي و مدني‌شان، همچون محروميت از حق راي در قانون انتخابات مجلس مشروطه، ‌انجاميد. از اواسط دوران قاجار پاره‌اي از نوانديشان و نوگرايان ايراني به ارتباط معنادار ميان عقب‌ماندگي عمومي جامعه و عقب‌ماندگي زن ايراني پي‌بردند و تلاش كردند با نشان‌دادن ريشه‌هاي اجتماعي و تاريخي مشكلات جامعه، از جمله مسايل و مشكلات زنان، رويكرد و نگاه ذات‌باورانه سنتي را به‌چالش بكشند و راه را بر انديشه اصلاح و ترقي بگشايند.

Tendency to superstitious and using Talismans and spell was common in Qajar Era. Yet this issue was more, or fundamentally, defined as a feminine phenomenon. This kind of view had some roots and sources as well as some effects and results. This paper is going to study its roots and results and ask why and how it exited. It seems that the main reason for defining superstitious as a feminine phenomenon is the superiority of men in comparison with women in Qajar Era. Women usually were considered as weak and powerless creatures. The result of this thought was a kind of women-phobia. This phobia naturally made a condition in which women deprived of their rights to participate in the Constitutional Revolution parliament election. In the middle of Qajar Era, some of Iranian reformists found a meaningful relationship between social lagging and Iranian women lagging. They tried to show the social and historical roots of society problems, like women problems, and challenge the old and traditional thoughts and open a new route for reform in Iran.