آسيب شناسي وضعيت سياسي– اجتماعي عصر صفوي از ديدگاه ملّاصدرا

Social-Political Pathology of Safavids from Mulla Sadra’s points of view

ملّاصدرا، بنيان گذار حكمت متعاليه، ديدگاه هايي درباره اجتماع دارد. بر خلاف نظر كساني كه معتقدند، اجتماع در نظر ملّاصدرا مغفول مانده و او صرفاً به مباحث غير دنيوي توجه نموده، ملّاصدرا با دقت حوادث اجتماعي دوران خود را زير نظر داشته، به آسيب شناسي اجتماع پيرامون خود پرداخته؛ و براي اصلاح امور به بيان راهكار پرداخته است. در نظر ملّاصدرا آسيب مهم جامعه دورانش آن است، كه كساني كه به حق سزاوار رهبري مردم هستند، بر مسند نيستند. او رياست را حق كسي مي داند، كه به باطن و ظاهر دين عالم باشد؛ به نحوي كه اگر عالمي به تنهايي يكي از آن دو بعد را دارا باشد، شايسته رهبري نيست. در نظر او رياست واقعي جامعه بر عهده پيامبر و پس از او امامان و سپس مجتهدين است. از آنجا كه ملّاصدرا هدف متعالي جامعه را دست يافتن مردم به معرفت مي داند، تلاش مي كند معارف دين را با زبان برهان و منطق تبيين كند و به اين وسيله، با ظاهرگرايان و باطن گرايان به مبارزه پرداخته است. بنابراين، بايد گفت از آن حيث كه آثار ملّاصدرا در صدد اصلاح معرفت مردم جامعه بوده است، به حق بايد او را يك متفكّر اجتماعي نيز لحاظ نمود.

Mulla Sadra, as the founder of the Transcendental Philosophy, has special viewpoints on society. Unlike those who believe that Mulla Sadra ignored society and paid his mere attention to the spiritual issues, he cared about the social situation of his time and proposed certain pathological guidelines to reform the society. In his opinion, the real problem was that those who truly deserved to rule were not on the throne. He believes in government as the right of someone who has intimate the science of religion’s manifestation and latency, so if one lacks one of these aspects cannot be a leader. According to Mulla Sadra, the real master of the society is the Prophet, and after him, the Imams and the Muslim scholars (mujtahids) deserve to rule. Since Mulla Sadra thought the acquisition of knowledge as the main goal of the society, he tried to explain the religious teachings by reasoning and arguments. In this way, he opposed to those who merely concentrated on either manifestation or latency of the religion. Therefore, it should be said that since Mulla Sadra had intended to correct the popular knowledge of the time, he was indeed a social thinker.