بسوس يا اردشير چهارم هخامنشي

Besoos or Achaemenid Artaxerxes IV

پادشاهان هخامنشي بر بزرگ‌ترين امپراطوري عصر باستان حكمراني مي‌كردند و براي برقراري امنيت داخلي و هم‌چنين حفظ مرزها و ثغور آن نياز به امرا و والياني داشتند تا آنان را در اين امر مهم ياري دهند. به‌طور معمول اين امرا و حاكمان از ميان طايفه يا خاندان هخامنشي انتخاب مي‌شدند. ازجمله اين مقامات‌، بسوس بود كه از طرف شاه هخامنشي به مرزداري و والي گري باختر منصوب شد. با حمله اسكندر به شرق، شهربان باختر، شاه هخامنشي (داريوش سوم) را از سمت خود بركنار كرد و به قتل رساند و پادشاهي خود را اعلام كرد. پادشاهي او به‌سبب بي‌ثباتي ساختار سياسي، نظامي، اقتصادي و اجتماعي و هم‌چنين به‌دليل سو استفاده از اعتماد اطرافيان، تكيه‌كردن بيش‌ازحد به سپاه، برخورد خشن و نادرست با دوستان و زيردستان و عدم استفاده درست از موقعيت استراتژيك در جنگ، براي مدت‌زمان زيادي دوام نياورد و عاقبت با خيانت همراهانش دستگير و به‌دستور اسكندر در نزديكي دامغان امروزي كشته شد. نوشتار حاضر بر آن است تا به بررسي تحولات اواخر عصر هخامنشي بپردازد و با طرح اين سوال كه چه عوامل و انگيزه‌هايي موجب شد تا بسوس در مرحله‌اي به اوج قدرت برسد و بعد از مدتي دولت او سقوط كند، جايگاه او را در اين دوره مورد بررسي قرار دهد. بررسي حاضر درصدد است با تكيه بر منابع، تحقيقات و پژوهش ها، ضمن بررسي تحولات اين دوره، ابهامات و پيچيدگي‌هاي موجود را برطرف كند و پاسخي درست و بدون پيش‌داوري براي اين مقوله ارايه دهد.

Undoubtedly Achamenids, as the greatest empire of ancient periods that tried to preserve its internal security and defend its frontiers, needed the help of their appointed governors who were usually elected from among Achaemenid families. Besoos, who was one of Achaemenids, was appointed as a governor on east (Bacteria). Besoos dismissed and killed Darius III and claimed himself as the emperor instead When Alexander attacked the empire. But his kingdom did not last for a long time due to his excessive reliance upon military forces, mistreatment to his friends and subordinates, and misuse of his strategic position that led to economic, social, military and political instabilities. So he was arrested and killed near Damghan by the order of Alexander. Depending on research sources, this paper is going to survey the mutations of late Achaemenid era concentrating on Besoos and his role to answer the following question: “What factors and incentives brought him to power and eventually made him fall soon?