تاثير تاريخ كشت و تراكم بوته بر عملكرد و اجزاي عملكرد گياه دارويي اسفرزه (Plantago ovate L.)

Effect of planting date and plant density on yield and seed yield components of Plantago ovata L.

به منظور بررسي اثر تاريخ كاشت و تراكم گياهي بر عملكرد و اجزاي عملكرد اسفرزه (Plantago ovate L.) آزمايشي به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه آزاد اسلامي بيرجند در سال 1387 انجام شد. در اين آزمايش تاثير سه تاريخ كاشت 30 فروردين، 20 ارديبهشت و 10 خردادماه به‌عنوان فاكتور اصلي و سه تراكم گياهي 6/16، 2/22 و 3/33 بوته در مترمربع به‌عنوان فاكتور فرعي مورد مطالعه قرار گرفت و صفاتي از قبيل عملكرد دانه، تعداد سنبله در بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه، عملكرد بيولوژيك و شاخص برداشت مورد بررسي قرار گرفت. نتايج اين تحقيق نشان داد كه تاخير در تاريخ كاشت از 30 فروردين به 10 خردادماه تعداد سنبله در بوته، تعداد دانه در سنبله، عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك و شاخص برداشت را به‌ترتيب 2/35، 8/39، 2/60، 3/49 و 7/19 درصد به‌طور معني‌دار كاهش داد. تاريخ كاشت 30 فروردين‌ماه با ميانگين 11/656 سنبله در مترمربع از برتري معني‌داري نسبت به دو تاريخ كاشت بعدي برخوردار بود. همچنين تراكم بوته تاثير معني‌داري بر تعداد سنبله در بوته، تعداد سنبله در مترمربع، عملكرد بيولوژيك، عملكرد دانه در مترمربع، شاخص برداشت و عملكرد دانه در بوته داشت، به‌طوري كه با كاهش تراكم از 3/33 به 6/16 بوته در مترمربع، كاهش 3/45 درصدي در عملكرد دانه و كاهش 7/52 درصدي در عملكرد بيولوژيك مشاهده گرديد، اين در حاليست كه شاخص برداشت از 47/25 به 06/28% و عملكرد دانه در بوته از 129/1 به 318/1 گرم افزايش يافت. نتايج تحقيق حاضر حكايت از آن دارد كه تاريخ كاشت و تراكم بوته مناسب نقش موثري در افزايش عملكرد دارد و تاريخ كاشت 30 فروردين‌ماه و تراكم 3/33 بوته در مترمربع با ميانگين 99/558 كيلوگرم در هكتار، عملكرد قابل قبولي را در زراعت اسفرزه در بيرجند توليد مي‌كند.

In order to study the effect of planting date and plant density on yield and seed yield components of isabgol (Plantago ovata L.), an experiment was conducted at Agricultural research center of Islamic Azad University Birjand Branch, in 2008. The experimental design was split-plot based on randomized complete blocks with three replications. Main plots consisted of three planting date (18 April, 9 and 30 May), and sub-plots included three density levels (16.6, 22.2 and 33.3 plants. m-2). The results showed that delay in planting date from 18 April to 30 May significantly decreased number of spikes per plant (35.2%), number of seed per spike (39.8%), seed yield (60.2%), biological yield (49.3%) and harvest index (19.7%). Plant density had significant effect on number of spikes per plant and per m2 biological yield, seed yield, harvest index and seed yield per plant. According to the results, it could be concluded that planting date and plant density are effective parameters in crop performance. In this research, planting date of 18 April and plant density of 33.3 plants m-2 had the highest seed yield (558.99 kg ha-1).