تاثير موازين فقهي بر شكل‌يابي معماري و محله‌هاي مسكوني اقليت‌هاي يهودي و مسيحي در اصفهان دوره صفوي

The Effect on the Jurisprudence Standards for Architectural and Residential Neighborhoods in the Two Minorities of Jews and Christians in Safavid Isfahan

زرتشتيان، مسيحيان و يهوديان به‌عنوان «اهل‌ كتاب» همواره در سرزمين‌هاي اسلامي و در كنار مسلمانان زيسته اند. اين همزيستي از آغاز منوط به شروطي بوده كه در قرارداد مربوط به «اهل ذمه» مورد پذيرش آن‌ها قرار گرفته است. در اين قرارداد براي اقليت‌ها در ايجاد فضاهاي شهري و آثار معماري شروطي معين شده است. اينكه شروط قرارداد ذمه چگونه و تا چه ميزان در شكل معماري و فضاهاي شهرهاي ايران بازتاب يافته، پرسش اصلي‌ اين تحقيق است. بنابراين، دو محله تاريخي يهودي‌نشين (جوباره) و مسيحي‌نشين (جلفا) انتخاب شده و مورد بررسي‌هاي نظام‌مند نگارندگان قرار گرفته است. انتخاب اين دو محله به اين دليل است كه از دوره صفوي تا كنون پيوسته مورد استفاده بوده و فضاهاي معماري آن‌ها تقريباً سالم و قابل مطالعه باقي مانده‌ است. در تحليل داده‌هاي ميداني روشن شد كه درپي افزايش قدرت فقيهان در دوره صفوي، اقليت‌هاي ساكن در شهرهاي ايران چاره‌اي جز اجراي شروط مطرح در قرارداد ذمه را نداشته‌اند. تفاوت‌هاي موجود در بافت معماري و فضاي شهري دو محله جلفا و جوباره اصفهان نشان مي‌دهد در كنار مسايل مذهبي، شرايط متفاوت سياسي پيروان اين دو مذهب سبب شده كه در دوره صفوي، جوباره تنزل كند و جلفا دوره اوج خود را بگذراند. همچنين، با تيكه بر داده‌هاي تاريخي مي‌توان گفت ميزان اعمال شروط يادشده به عوامل متعددي از‌جمله جايگاه سياسي يهوديان و مسيحيان و نقش حاميان بين‌المللي آن‌ها بستگي تام داشته است.

Zoroastrians, Christians and Jews as "people of the Book" have lived in the Islamic lands and the Muslims, This coexistence has been subject to accept the conditions of the contract, namely “Ahlozummah” In the contract, provisions to create urban spaces and architecture by the minorities have been specified. How and to what exlent contract provisions and obligations are reflected in the form of Iranian architecture and city spaces are, is the questions of this study. For this purpose, two historic Jewish neighborhood (Joyubareh) and the predominantly Christian (Julfa) were systematically studied. Selection of these neighborhoods was because they have been used continuously since the Safavid period and the architectural spaces have remained almost intact. Data analysis showed that the strength of jurists during the Safavidera, Iranian minorities living in the cities had no opportunity to implement the conditions stipulated in "Agreement of obligation".