مروري انتقادي بر مهم‌ترين نظريه‌هاي تكنولوژي رسانه

A Critical Review of the Prominent Media Technology Theories

نقد و بررسي نظريه‌هاي مرتبط با تكنولوژي‌هاي رسانه‌اي، كه در ادبيات فرا ‌ارتباطي حاكم‌اند، مي‌تواند درك درستي از ماهيت رسانه‌هاي مدرن را در اختيار محققان رسانه قرار دهد. از آن جمله رويكرد ابزارگرايي است، كه به‌رغم منسوخ‌شدن در مطالعات معرفت‌شناختي رسانه، كماكان در نظريات ارتباطي نمود دارد. جبرگرايي اعم از خودمختاري تكنولوژيك، الزام تكنولوژيك، و تكامل‌گرايي تكنيكي، و تكنولوژي‌هاي رسانه‌اي را علت تمام تغييرات اجتماعي دانستنْ فقط در حد يك ادعا باقي مانده است؛ هرچند جبرگراياني نيز وجود دارند كه براي تكنولوژي‌هاي رسانه‌اي تا اين اندازه اهميت و تاثير قايل نيستند و سهمي هم براي فضاهاي رسانه‌اي در‌نظر مي‌گيرند. ساخت‌گرايي اجتماعي، به مثابه آخرين نظريه پساجبرگرايي در‌صدد است كه ابهامات و بعضاً گزافه‌گويي‌هاي مطرح‌شده از جانب هريك از حاميان ابزارگرايي و جبرگرايي طي قرن اخير را رفع كند، و علاوه‌بر تصديق تاثيرپذيري جامعه از تكنولوژي، تكنولوژي‌هاي رسانه‌اي را نيز برآمده از بستري تاريخي ـ اجتماعي بداند. در اين مقاله دو پارادايم اصلي حاكم بر مطالعات ارتباطي نقدو بر ساخت‌گرايي اجتماعي در نقش نظريه جايگزين تاكيد مي‌شود.

Criticizing and discussing media technology theories which are predominant in Para-Communicational literature, would help media scholars to better understand the nature of modern media. Although instrumentalism is an outdated approach in epistemological studies of media, it is still applied in communication theories. Determinism in different forms such as technological autonomy, technological necessity, technical evolutionism, and media technologies as the only cause of all social changes has simply remained as a claim. However, there are some determinists who reject the ultimate importance and influence of media technologies and do consider some roles for media spaces, too. Social structuralism as the latest post-determinism theory, tries to shed light on ambiguities and exaggerations which were presented by instrumentalism and determinism supporters, during the last century; moreover, it confirms the influence of technology on society and asserts that media technologies have emerged from a social historical context. This paper criticizes two main paradigms in communication studies and emphasizes on social structuralism as an alternative theory.